نویسنده: حمزه واعظی کارشناس ارشد امور اجتماعی

ایام محرم، بهانه ای است برای طرح یکسری مقولات که دایما در ذهن و جان مان و نیز در روش و بینش اجتماعی ما خلجان و جریان دارند. پدیده ی محرم و برخی از جلوه های خرافی ناشی از رفتارهای جمعی و باورهای گروهی آن، مهمترین سوژه ای است که فیسبوک نویسان مارا به جدل و جدال وا می دارد.

این نوع جدل و جدال، به خودی خود یک فرصت درخور تکاپو می باشد، مسأله اما این است که این نوع رویکرد، بیشتر خلاصه می گردد به یک اکتِ روشنفکری و مَدخل فیسبوکی و نه بعنوان یک سوژه یفرهنکی ـ اجتماعی اندیشه برانگیز که به تحقیق، تأمل، تفکر و تدبیر مجالِ ظهور و فرصتِ بلوغ بدهد.
تقلیل این بحث در سطح یک پُست فیسبوکی با چند بیان ِ احساسی و حماسی برعلیه حادثه ی عاشورا و یا بر تقدیس واقعه ی کربلا، موجب گردیده که از طرح، تمیز و تشخیص پدیده ی خرافه بعنوان یک گفتمان فرهنگی ـ اجتماعی عاجز و منحرف شویم. بدین رو، منطقِ بیان و استدلال قلمی اغلب فیسبوک نویسان ما از تبیین و درک سوژه ی محرم بشدت احساسی، نابسنده و گمراه کننده است.

فهمِ این پدیده بسیار راهگشاست که کاریزمای شگرفِ محرم را از یکسو بعنوان مُوَلدِ اصلی و پُردامنه ی آیین ها و نمادهای معنا بخش در ادبیات فلکلوریک، عناصر فرهنگی، کنش های عاطفی، همایش های موزون گروهی، پیوستگی های اجتماعی، روح جمعی، روان فردی و بینش عمومی معتقدانش درک کنیم. از جانب دیگر، دریابیم که بستر نیرومند شکل گیری عناصر خرافی در ذهنیت و رفتارهای اجتماعی، ریشه در تصویر پردازی های رمانتیک، روایت های دراماتیک و نمایشهای تراژیکی دارد که روضه خوان ها، ملایان، مداحان، نهادهای مذهبی، متولیان مساجد و تکیه خانه ها، و گروههای صاحب نفوذ و منفعت اجتماعی درطول دوره های مختلف تاریخی، در فرهنگ و رفتارهای جمعی اشاعه داده اند.
بدین رو، برآیندِ عمده ی چنین رویکردی خلاصه گردیده است به دوعصاره ی نمادین: دریکسو، تخطئه ی سوژه ی محرم بعنوان یک امرِ مطلقا خرافی و در سوی دیگر، تقدیس عاشورا به مثابه یک مدخل مطلقا مقدس.