دکتر محمد شاری
جناب ناشناس حرف تازه و عجیبی نگفته. مرحوم عبدالحی حبیبی، در کتاب «تاریخ خط و نوشته‌های کهن افغانستان» کهن‌ترین متن نوشتاری زبان پشتو را نسخۀ خطی «خیرالبیان»، نوشتۀ بایزید انصاری، مشهور به پیر روشان می‌داند که به‌‌خط فقیر بهارتویی [جایی در ورای خیبر] به تاریخ 20 رمضان 1261ق. برای خیر خاتون نوشته شده و نسخۀ خطی واحدۀ آن در کتابخانه توبنگن آلمان غربی است و خط آن نستعلیق متوسط است و ارزش هنری فراوان ندارد. (حبیبی، 1350: 119).
حبیبی تاکید دارد که: «چنین به‌‌نظر می‌آید که پیش از پیر روشان، مردم با رسم‌الخط پشتو آشنایی نداشتند، چون مردم پشتو زبان، قرن‌ها با حمله‌آوران شرقی و غربی دست به‌گریبان بودند با کتاب و نوشتن کم‌تر سر و کاری داشتنه‌اند، و اندرین گیرودار تحمل‌فرسا، رسم‌الخط پشتو نیز مهجور ماند.»
پته خزانه، جعلی هم اگر نباشد- که هست- قدمت شفاهی زبان پشتو را روشن می‌کند، نه بیشتر از آن. اگر انتساب پته خزانه به هوتک هم درست باشد، جناب هوتک روایت‌های گفتاری را جمع‌آوری کرده که بدون سند نوشتاری، انتساب آن افراد پیش از آن، غیر علمی است و نهایتا می‌توان پته خزانه را در ردۀ فولکلور زبان پشتو پذیرفت، که ارزش خاص خود را دارد.
پرسش‌گری از سندیت پته خزانه حق جامعۀ فرهیختۀ کشور است. پته خزانه، تنها تلاش برای پیشنه‌سازی زبانی نیست، بلکه تلاشی است که نهضت ناسیولیسم افراطی قومی قابل شناسایی است. جعل یا پیداشد پته خزانه را وقتی در کنار تلاش‌های جعل و وارونه‌سازی تاریخی جناب حبیبی قرار دهیم، ابعاد وحشتناک رونما خواهد شد. برخی از دوستان، جعل پته خزانه را ساده‌سازی می‌کنند، اما وقتی بفهمیم که در پته خزانه نخستین شعر پشتو را به شخص موهومی به نام «امیر کرور» فرزند امیر پولاد غوری نسبت داده شده، روشن می‌شود که هدف اصلی، جعل هویت غوریان فارسی‌زبان و غور بزرگ (غور و غرجستان) است. در جعلی بودن پته خزانه همین بس که در هیچ متن تاریخی فردی به نام امیر کرور وجود ندارد. دوم آن‌که در فارسی‌زبان بودن غوریان نیز هیچ تردیدی وجود ندارد. شعرهای فارسی علاالدین حسین جهان‌سوز مستند و موجود است، همچنین چهار مقالۀ عروضی و طبقات ناصری شاهد آن است.
پیامدهای جعل پته خزانه و حاشیه‌نویسی‌های حبیبی بر زین‌الاخبار گردیزی، طبقات ناصری و... که غرجستان را غرستان ساخته و غوریان را پشتوزبان و...، شکل‌گیری ناسیولیسم افراطی است که از غور تا کوه سلیمان را سرزمین خداداد یک قوم می‌دانند و دیگران را حرامی می‌خوانند و دیگر اقوام بومی این سرزمین را بیگانه می‌پندارند.
استاد حاج کاظم یزدانی نقد مفصل و مستندی بر پته خزانه نوشته، که خلاصۀ دلایل جعلی بودن پته خزانه نکات زیر است. اصل مقاله استاد را در لینک اولین پیام بخوانید:
1. تاریخی که جناب حبیبی برای پته خزانه نوشته روز جمعه 14 شوال 1142هـ،ق است، اما روز 14 شوال سال 1142، روز دوشنبه بوده نه جمعه؛
2. اصل کتاب را هیچ نسخه‌شناس متخصص ندیده و تایید نکرده. حبیبی از نشان دادن نسخۀ اصلی سرباززده است و پشتوشناس برجسته، مارکنشترن، به درخواست جهت تایید پته خزانه پاسخ منفی داده؛
3. پروفیسور سلطان‌شاه همام استاد دانشگاه کابل گفته: «نسخه خطی پته خزانه که من آن را دیده‌ام، کاغذ آن قدیمی اما خط آن کاملاً جدید بود.»؛
4. اشعار، یک‌دست و به زمان معاصر است؛
5. اشعار، تقریبا ترجمه اشعار جاهلی عرب است که جناب حبیبی بر آن تسلط داشته؛
6. دسته نخست شاعران پته خزانه مانند امیرکرور وجود خارجی نداشته؛
7. دستۀ دوم مانند ابومحمد هاشم سروانی، پشتوزبان نبوده‌اند؛
8. دستۀ سوم شاعر نبوده‌اند؛
9. تنها دسۀ چهارم مانند خوش‌حال ختک و... شعر داشته و...
۷ آپریل ۲۰۱۹