نویسنده: عباس دلجو
آقا محمد خان قاجار شاه ایران در سال ۱۷۹۶م به مشهد آمده و شاهزاده محمود ابدالی حاکم هرات را به اطاعت از خویش واداشت. در این مورد داکتر یوسف متولی چنین نوشته است: " ﭘـﺲ از آن، ﻣﺤﻤـﻮد ﺣـﺎﮐﻢ ﻫـﺮات ﻧﯿـﺰ ﺑـﺎ اﻃﺎﻋـﺖ از آﻗﺎﻣﺤﻤﺪﺧﺎن ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﺮﻓﺖ ﺑﺎ وي ﻫﻤﮑﺎري ﮐﻨﺪ و ﺑﻪ ﻫﻤـﯿﻦ ﻣﻨﻈـﻮر، دﺳـﺘﻮر داد ﺗـﺎ در ﻫﺮات ﺧﻄﺒﻪ ﺑﻪ ﻧﺎم ﭘﺎدﺷﺎه اﯾﺮان ﺑﺨﻮاﻧﻨﺪو ﺳﮑﻪ ﺑﻪ ﻧﺎم او ﺿـﺮب ﮐﻨﻨـﺪ. "{يوسف متولی حقيقی ۱۳۷۹، روﯾﺎروﯾﯽ زﻣﺎن ﺷﺎه اﻓﻐﺎن ﺑﺎ ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﻓﺮﻣﺎﻧﺮواﯾﺎن ﻗﺎﺟﺎر، مشکوه(بهار) شماره ۴۸ – ۶۰ – ۶۶}
با اين حال، آقا محمد خان به اين مساله بسنده نکرد و برای اعمال حاکميت دولت خود در مناطق بيشتری از خراسان به شاه زمان نامه‌ی نگاشته از وی خواست تا ايالت بلخ را به دولت ايران واگذار نمايد. شاه زمان درانی چون در جنگ‌های داخلی با برادرانش در ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﻣﺘﺰﻟﺰل قرارداشت، بناء برای حفظ قدرت پوشالی اش ﺑﺎ واﮔﺬاري ﺑﻠﺦ ﺑـﻪ اﯾﺮان موافقت کرد. در این مورد در بخشی از کتاب «افغانستان و ایران» چنين نگاشته‌شده است: " آقا محمد خان، سفيری به نام محمد حسن قراگوزلو را با نامه ای «خلعت خاصيت» محتوی بر بشارت تسخير خراسان و اظهار خواهش تفويض بلخ به سوی زمان شاه فرمانفرمای دارالملک کابل و رسولی به نام اسماعيل آقا مکری يساول را نيز با «مراسله الفت دلاله» و «منشوری مهر انگيز» به جانب محمود برادر زمان شاه روانه کرد."{يوسف متولی حقيقی، افغانستان و ایران، صص ۱۵۲ و ۱۵۴}
شاه زمان سدوزایی برای این که در جنگ قدرت با برادرانش پیروز شود، با آقا محمد خان قاجار شاه ایران از در معامله پیش آمده و شهر بلخ را در بدل دوصدهزار تومان پول نقد به شاه ایران واگذار کرد. در این مورد در بخشی از کتاب« ﺗـﺎرﯾﺦ رواﺑـﻂ ﺧـﺎرﺟﯽ اﯾـﺮان»، چنین می‌خوانیم: " آقا محمد خان ﺳﻔﯿﺮي ﺑﻪ ﻧﺎم ﻣﺤﻤﺪﺣﺴﻦﺧﺎن ﻗﺮاﮔﺰﻟﻮ ﺑﻪ درﺑﺎر زﻣﺎنﺷﺎه ﻓﺮﺳﺘﺎد ﺗﺎ ﺷﻬﺮ ﺑﻠﺦ را ﺑﻪ اﯾﺮان واﮔﺬار ﮐﻨﺪ و ﺑـﺎ وي ﻋﻠﯿﻪ ﺧﻮاﻧﯿﻦ ﺗﺮﮐﺴﺘﺎن ﻣﺘﺤﺪ ﺷﻮد. زﻣﺎنﺷﺎه در ﻣﻘﺎﺑﻞ درﯾﺎﻓﺖ دوﯾﺴـﺖ ﻫـﺰار ﺗﻮﻣـﺎن ﺣﺎﺿﺮ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﻠﺦ را واﮔﺬار ﮐﻨﺪ، اﻣﺎ در ﺑـﺎرة اﺗﺤـﺎد ﻋﻠﯿـﻪ ﺧـﻮاﻧﯿﻦ ازﺑـﮏ ﭘﺎﺳـﺨﯽ ﻧـﺪاد. "{عبدالرضا هوشنگ مهدوی، ﺗـﺎرﯾﺦ رواﺑـﻂ ﺧـﺎرﺟﯽ اﯾـﺮان، ﭼـﺎپ ﺑﯿﺴـﺘﻢ، ص ۲۰۰، اﻧﺘﺸـﺎرات اﻣﯿﺮﮐﺒﯿﺮ، تهران ۱۳۹۳}
در این مورد در بخشی از کتاب«تاریخ سیاسی معاصر ایران»، نیز چنین می‌خوانیم: " آقا محمد خان{قاجار} بعد از الحاق خراسان به متصرفات خود، محمد حسن خان قرا گوزلو را به دربار زمان شاه فرستاد و از وی خواست بلخ را به ایران واگذارکند و با وی علیه خوانین ترکستان متحد شود. زمان شاه تقاضای اول او {واگذاری بلخ} را با دریافت دوصدهزار تومان پذیرفت و تقاضای دوم {اتحاد خوانین ترکستان} را بلاجواب گذاشت. ... "{سید جلاالدین مدنی، تاریخ سیاسی معاصر ایران، ص ۶۸}
زمان شاه بعد از گفتگوهای فراوان با سفير آقا محمد خان، حاضر به واگذاری بلخ به ايران در قبال دريافت دوصد هزار تومان پول به بهانه تهيه اسباب جنگ بر ضد کفار هندی شد و گدو خان بارکزايی(گدا محمد خان بارکزایی) را به منظور اجرای مفاد اين توافق نامه روانه دربار قاجار کرد. در این مورد در بخشی از جلد هفتم کتاب«The Cambridge History of Iran »، چنین می‌خوانیم: " زمانی که آقا محمد خان به سوی جبهه قفقاز در حال حرکت بود ، گدو خان افغان به خدمت ایشان شرفیاب شده و نامه زمان شاه را که مبتنی بر تعارفات معموله بود با قبول شرایط پادشاه {آقا محمد خان} و تفويض بلخ را از نظر او گذرانيد."
Avery,Peter & Gavin, Hamble & Charles, Melville 2007 - The Cambridge History of Iran -Volume 7 - p 131
اما چانس با مردم افغانستان یار بود و آقا محمد خان قاجار کشته شد و قرارداد واگذاری بلخ به ایرانیان، ملغا شد.