نویسنده و گردآورنده: محمد مرادی
گروه طالبان اخیراً اعضای تیم مذاکره‌کننده خود را از ۸ نفر به ۱۴ نفر افزایش داد. به‌رغم آن که در ترکیب این تیم، چهره‌های گمنامی نیز دیده می‌شوند اما با اندکی تأمل، آنان در گذشته سِمَت‌های مهمی در تشکیلات طالبان داشته‌اند. در یادداشت حاضر، با اعضای تیم مذاکره‌کننده طالبان بیشتر آشنا می‌شویم.
۱- شیرمحمد عباس استانکزی سرپرست تیم مذاکره‌کننده
شیرمحمد عباس استانکزی، فرزند حاجی پادشاه خان در سال ۱۳۳۸خورشیدی در روستای «عباس» فرمانداری «برکی برک» ولایت لوگر متولد شد. تحصیلات ابتدایی را در مسجد روستای خود و در مدرسه «عمرخان» کابل به پایان رساند. او فارغ‌التحصیل دانشکده نظامی کابل است. استانکزی بعداً توسط محمدداوود خان رئیس‌جمهور سابق افغانستان با شماری از دانشجویان دیگر برای تحصیلات بیشتر نظامی به هند اعزام شد. او در سال ۱۳۶۰خورشیدی به افغانستان بازگشت و به صف مبارزه علیه شوروی پیوست و مدتی به عنوان مربی در احزاب جمعیت اسلامی و اتحاد اسلامی، فعالیت کرد. او مسئول نظامی حزب اتحاد در جنوب غرب افغانستان بود. سرپرست تیم مذاکره‌کننده طالبان، در سال ۱۳۶۹خورشیدی به عنوان مسئول نظامی حزب حرکت انقلاب اسلامی تعیین شد و تا سقوط دولت دکتر نجیب‌الله در این سمت باقی ماند. او در زمان جنگ‌های داخلی، خانه‌نشین شد اما پس از ایجاد تحریک طالبان، به این گروه پیوست. استانکزی در روزهای نخست فعالیت طالبان، به عنوان معاون بخش ارتباطات خارجی طالبان در قندهار فعالیت می‌کرد. او سپس به عنوان معاون وزارت امور خارجه طالبان در کابل و بعداً به عنوان معاون وزارت بهداشت طالبان ایفای وظیفه کرد. این مقام طالبان پس از سقوط حاکمیت این گروه، نخست عضو و سپس معاون کمیسیون سیاسی طالبان شد. او در سال ۲۰۱۴میلادی به عنوان رئیس دفتر سیاسی طالبان در قطر تعیین شد و تا اوایل سال جاری میلادی در این سمت باقی ماند. استانکزی اکنون سرپرست تیم مذاکره‌کننده طالبان است. تا اینجا معرفی استانکزی، مورد تائید طالبان است اما «نیویورک‌تایمز» اخیراً اطلاعات دیگری از کارنامه سرپرست تیم مذاکره‌کننده طالبان را منتشر کرده است. در بخشی از این مطلب آمده است: "پس از آن‌که شوروی در سال ۱۹۷۹ برای حمایت از دولت کمونیست کابل به افغانستان حمله کرد، استانکزی به پاکستان رفت تا به مقاومت ضد شوروی ملحق شود. او به مأمور ارشد عبدالرب رسول سیاف بدل شد و رابط این فرمانده چریکی با سازمان اطلاعات نظامی پاکستان بود. در زمان طالبان، استانکزی معاون وزیر خارجه شد. او سپس به آمریکا سفر کرد تا دولت کلینتون را راضی کند که طالبان را از لحاظ دیپلماتیک به رسمیت بشناسد اما به این کار موفق نشد." گفتنی است که اخیراً معاون سخنگوی دولت افغانستان، استانکزی را به مشروب‌خواری متهم کرد اما سندی ارائه نکرد. همچنین استانکزی به همکاری با جناح خلق حزب دموکراتیک خلق افغانستان نیز متهم است که ثبوت این ادعا نیز نیاز به مدرک دارد. البته اعضای سابق طالبان، ناهنجاری‌های استانکزی را در زمان طالبان تائید می‌کنند.
۲- مولوی ضیاءالرحمان مدنی
مولوی ضیاءالرحمان مدنی، در دوره طالبان، والی لوگر بود. او اکنون عضو دفتر سیاسی طالبان در قطر است. مدنی، قبل از این که اعضای تیم مذاکره‌کننده طالبان به ۱۴ نفر افزایش یابد، عضو تیم هشت‌نفره مذاکره‌کننده طالبان نیز بود. او در نشست مسکو که هجدهم آبان ماه سال جاری برگزار شد، شرکت کرد. مولوی مدنی، همچنین در نشست اخیر مسکو که در ۱۶ و ۱۷ دلو بین سیاستمداران افغانستان و نمایندگان طالبان برگزار شد، نیز حضور داشت.
۳- مولوی عبدالسلام حنفی
مولوی عبدالسلام حنفی فرزند علی مردان در سال ۱۳۴۸خورشیدی در روستای «گردن» منطقه «درزآب» ولایت جوزجان متولد شد. آموزش ابتدایی را در مدرسه روستای خود و مدرسه «شیربیگ» به پایان رساند. او مدتی به درس شماری از علمای دینی زادگاه خود شرکت کرد و بعداً در مدارس دینی کراچی و پیشاور مشغول به تحصیل شد و مدتی در این مدارس، تدریس کرد. در سال ۱۴۱۴هجری قمری از مدرسه دارالعلوم کراچی فارغ‌التحصیل شد. مولوی حنفی یک سال دوره تخصص خود را در مدرسه «طاهروالی» منطقه «بهاول‌پور» گذراند. او پس از ایجاد جنبش طالبان، به این گروه پیوست و به عنوان رئیس آموزش‌وپرورش ولایت فراه منصوب شد. حنفی، بعداز تصرف کابل توسط طالبان، به عنوان سرپرست وزارت آموزش‌وپرورش تعیین گردید و درعین‌حال در دانشگاه کابل، الهیات و تاریخ اسلام را نیز تدریس می‌کرد. او، پس از سقوط حاکمیت طالبان، به عنوان فرمانده نظامی این گروه در ولایت جوزجان منصوب شد. حنفی، بعداً به عضویت کمیسیون سیاسی طالبان درآمد. او اکنون عضو شورای رهبری طالبان و عضو تیم مذاکره‌کننده این گروه است.
۴- شیخ شهاب‌الدین دلاور
شیخ شهاب‌الدین دلاور فرزند سید اکبر در سال ۱۳۴۱خورشیدی در شهر «پل علم» مرکز ولایت لوگر متولد شد. درس‌های دینی را از پدرش و همچنین در شماری از مدارس ولایت لوگر فراگرفت. او پس از کودتای هفتم ثور/ اردیبهشت ۱۳۵۷، با خانواده‌اش به پیشاور مهاجرت کرد. مولوی دلاور در سال ۱۳۶۲خورشیدی از دارالعلوم «حقانیه» منطقه «اکوره ختک» در پاکستان، فارغ‌التحصیل شد و سپس در شماری از مدارس دینی پیشاور به تدریس پرداخت. او در زمان حاکمیت طالبان، سرکنسول این گروه در پیشاور بود و بعداً به عنوان سفیر در اسلام‌آباد تعیین شد. مولوی دلاور همچنین مدتی سفیر طالبان در عربستان سعودی بود. این مقام طالبان، مدتی به عنوان معاون دادگاه عالی طالبان نیز ایفای وظیفه کرده است. مولوی دلاور پس از سقوط حاکمیت طالبان، به عضویت کمیسیون سیاسی طالبان درآمد و درعین‌حال، عضو تیم مذاکره‌کننده این گروه نیز هست.
۵- ملا عبداللطیف منصور
ملا عبداللطیف منصور در دوره طالبان، وزیر زراعت/ کشاورزی این گروه بود. او زمانی که ملامحمد عمر رهبر سابق طالبان درگذشت، مسئول دفتر ملاعمر و منشی شورای رهبری طالبان بود. ملا عبداللطیف، چهار سال پیش، با انتشار بیانیه‌ای، از طالبان خواست که با ملا «اخترمحمد منصور»، بیعت کنند. او پس از آغاز مذاکرات صلح افغانستان، یکی از افراد کلیدی در این پروسه بوده است. «بارنت روبین» از کارشناسان مسائل افغانستان، در ماه اسد/ مرداد ۱۳۹۴ در مجله «نیویورکر» نوشت: "عباس استانکزی، عبداللطیف منصور و ابراهیم حقانی از سوی اخترمحمد منصور رهبر طالبان در نشست اسلام‌آباد شرکت کردند." از طرف دولت افغانستان در این نشست که هفتم ژوئیه ۲۰۱۵ برگزار شد، حاجی «دین‌محمد» شرکت کرده بود. به گفته روبین: "استانکزی و عبداللطیف منصور، به عنوان افراد ارتباطی طالبان با سازمان اطلاعات پاکستان شناخته می‌شوند." عبداللطیف منصور اکنون عضو تیم چهارده‌نفره طالبان در مذاکرات صلح است.
۶- ملا عبدالمنان عمری
ملا عبدالمنان عمری، برادر ملامحمد عمر است. او اکنون افزون بر حضور در تیم مذاکره‌کننده طالبان، عضو شورای رهبری این گروه نیز است. پس از خبر مرگ ملامحمد عمر، برخی رسانه‌ها گزارش دادند که بین ملاعبدالمنان و ملا اخترمحمد منصور جانشین ملاعمر اختلاف به وجود آمده است اما طالبان با تکذیب این خبر، از عضویت ملا عبدالمنان در شورای رهبری و واگذاری کمیسیون «دعوت و ارشاد» به او، خبر دادند. کمیسیون دعوت و ارشاد طالبان، در راستای پیوستن مأموران و نیروهای دولتی به طالبان، فعالیت می‌کند.
۷- مولوی امیرخان متقی
امیرخان متقی، در دوره طالبان، فرد نزدیک به ملامحمد عمر بود. او در زمان حاکمیت این گروه، مسئولیت وزارت اطلاعات و فرهنگ را به عهده داشت. متقی، پس از سقوط رژیم طالبان، مسئولیت کمیسیون فرهنگی این گروه را به عهده گرفت و گفته می‌شود که نقش مهمی در فعال کردن رسانه‌های طالبان داشته است. وزارت دفاع افغانستان، سرطان/ تیرماه سال جاری، اعلام کرد که تجمع طالبان را در فرمانداری «ناوه» ولایت غزنی هدف حمله هوایی قرار داده که افزون بر کشته شدن شماری از اعضای طالبان، امیرخان متقی نیز زخمی شده است. گروه طالبان این خبر را تائید و تکذیب نکرد. متقی اکنون رئیس دفتر ملا «هبت‌الله» رهبر طالبان است.
۸- ملا محمدفاضل مظلوم
ملا محمدفاضل در سال ۱۳۴۵خورشیدی در فرمانداری «چارچنه» ولایت ارزگان متولد شد. او در دوره طالبان معاون وزارت دفاع بود. فاضل مدتی به عنوان رئیس ستاد ارتش رژیم طالبان نیز ایفای وظیفه کرد. او در آستانه سقوط حاکمیت طالبان، توسط شبه‌نظامیان عبدالرشید دوستم اسیر و سپس به آمریکایی‌ها تحویل داده شد. ملافاضل در اوایل سال ۲۰۰۲ به زندان گوانتانامو منتقل و در ماه مه سال ۲۰۱۴ با یک اسیر آمریکایی به اسم «بو برگدال» مبادله شد. فاضل در ۳۱ همین ماه با چهار تن از دیگر سران طالبان از گوانتانامو آزاد و به قطر انتقال یافت. او اکنون عضو دفتر سیاسی طالبان در قطر و عضو تیم مذاکره‌کننده این گروه است. سازمان ملل، ملافاضل را به ارتکاب جنایات جنگی متهم کرده و مسئول کشتار هزاران نفر از مردم مزار شریف در سال ۱۳۷۷ دانسته است. او هنوز در لیست سیاه شورای امنیت سازمان ملل قرار دارد.
۹- ملا خیرالله خیرخواه
ملا خیرالله خیرخواه فرزند سید ولی در سال ۱۳۴۶خورشیدی در ولایت قندهار متولد شد. او تحصیلات دینی خود را در دارالعلوم حقانیه منطقه اکوره ختک پیشاور انجام داده است. او در زمان طالبان، والی هرات، وزیر داخله/ کشور و مدتی سخنگوی طالبان بود. او در سال ۲۰۰۲ در پاکستان دستگیر و به آمریکایی‌ها تحویل داده شد و اول ماه مه ۲۰۰۲ به زندان گوانتانامو انتقال یافت. او در ۳۱ ماه مه ۲۰۱۴ با چهار تن از دوستانش در قبال آزادی یک اسیر آمریکایی آزاد و به قطر منتقل شد. او اکنون عضو دفتر طالبان در قطر و عضو تیم مذاکره‌کننده این گروه است.
۱۰- مولوی مطیع الحق
از مولوی مطیع الحق، به عنوان عضو رهبری طالبان یاد شده است. جزئیات زندگی او در دست نیست.
۱۱- ملا محمد انس حقانی
انس حقانی فرزند «جلال‌الدین حقانی» از فرماندهان سابق جهادی است. جلال‌الدین حقانی در دوره مبارزه علیه ارتش سرخ، از فرماندهان ارشد «حزب اسلامی افغانستان» شاخه «یونس خالص» به شمار می‌رفت. جلال‌الدین در زمان طالبان به این گروه پیوست و به عنوان وزیر «اقوام و قبایل» تعیین شد. انس حقانی که به «عبدالله» مشهور است، بارها به کشورهای حاشیه خلیج‌فارس سفر کرد و از عرب‌ها برای شبکه خود و طالبان پول گرفت. آخرین سفر او در سال ۲۰۱۴ انجام شد. منابع طالبان مثل سایت «امارت» مدعی‌اند که انس حقانی در ۱۲ اکتبر سال ۲۰۱۴ توسط مأموران اطلاعاتی آمریکا در بحرین دستگیر شد. سپس او را به امارات متحده عربی و بعداً به افغانستان منتقل کردند و به اداره امنیت ملی افغانستان تحویل دادند. البته ریاست امنیت ملی افغانستان نیز در ۱۶ اکتبر ۲۰۱۴ از دستگیری انس حقانی و یکی از همراهانش به اسم «حافظ رشید» در داخل افغانستان خبر داد. انس حقانی از چهار سال قبل در زندان دولت افغانستان بسر می‌برد. دادگاه ابتدایی افغانستان دو سال پیش؛ پس از چندین حمله انتحاری در شهر کابل، حکم اعدام انس حقانی را صادر کرد اما شبکه حقانی تهدید کرد که در صورت اجرای حکم، گروگان‌های خارجی خود را خواهد کشت. پس از تهدید شبکه حقانی، موضوع اعدام انس حقانی به فراموشی سپرده شد اما در ۲۳ دلو سال جاری که او در لیست چهارده‌نفره تیم مذاکره‌کننده طالبان قرار گرفت، بار دیگر اسم انس حقانی مطرح شد.
۱۲- ملا نورالله نوری
ملانورالله نوری والی سابق طالبان در بلخ بود. او پس از سقوط حاکمیت طالبان دستگیر و به زندان گوانتانامو منتقل شد. نوری از جمله پنج زندانی طالبان در گوانتانامو بود که در سال ۲۰۱۴ در مبادله به یک اسیر آمریکایی از زندان آزاد و به قطر منتقل شدند. او عضو دفتر سیاسی طالبان و عضو تیم مذاکره‌کننده این گروه است.
۱۳- مولوی محمدنبی عمری
محمدنبی عمری، در دوره طالبان، عضو هیئت رهبری این گروه بود. او پس از سقوط رژیم طالبان، دستگیر و به گوانتانامو منتقل شد. عمری در ماه مه سال ۲۰۱۴ در مبادله با یک سرباز اسیر آمریکایی همراه چهار تن از دوستانش از گوانتانامو آزاد و به قطر منتقل شد. او اکنون عضو دفتر سیاسی طالبان در قطر و عضو تیم مذاکره‌کننده این گروه است.
۱۴- ملا عبدالحق وثیق
ملاعبدالحق وثیق در دوره طالبان، معاون قاری «احمدالله» رئیس سازمان اطلاعات این گروه بود. البته در آن زمان احمدالله در شمال افغانستان بسر می‌برد و ملاعبدالحق کارهای اجرایی‌اش را در کابل و سایر ولایت‌ها انجام می‌داد. وثیق پس از سقوط حاکمیت طالبان، دستگیر و سپس به زندان گوانتانامو منتقل شد. او در مه سال ۲۰۱۴ با چهار تن از دوستانش در مبادله با یک اسیر آمریکایی از زندان آزاد و به قطر منتقل شد. وثیق اکنون عضو دفتر سیاسی طالبان در قطر و عضو تیم مذاکره‌کننده این گروه است.
جمع‌بندی:
تغییرات در ساختار دفتر سیاسی طالبان در قطر از جمله افزایش اعضای تیم مذاکره‌کننده این گروه، پس از آزادی ملا «عبدالغنی برادر» از زندان پاکستان، ایجاد شد. ماه گذشته ملا هبت‌الله طی حکمی، ملا برادر را به عنوان رئیس دفتر این گروه در قطر معرفی کرد و متعاقب آن، اعضای تیم مذاکره‌کننده از هشت نفر به چهارده نفر افزایش یافت. در بین اعضای جدید تیم، تعدادی از جمله ملا فاضل هنوز در لیست سیاه شورای امنیت سازمان ملل قرار دارند. انس حقانی عضو جدید تیم نیز در زندان دولت افغانستان بسر می‌برد. به نظر می‌رسد گروه طالبان، آگاهانه این افراد را وارد تیم مذاکرات کرده است. طالبان خواسته با این کار، جامعه جهانی و دولت افغانستان را با چالش روبرو کند. تا هم اعضای تیم، از لیست سیاه خارج و هم انس حقانی از زندان آزاد شود. اگر این خواسته طالبان محقق نشود و پیشرفتی در مذاکرات صلح صورت نگیرد، طالبان، جامعه جهانی و دولت افغانستان را مانع مذاکرات صلح معرفی خواهد کرد. همان‌گونه که طالبان در بیانیه‌ای ۲۸ دلو، طرف‌های مذاکره‌کننده را مقصر لغو نشست اسلام‌آباد معرفی کرد. اکنون توپ در میدان آمریکا و دولت افغانستان است تا چگونه بتوانند این چالش را مدیریت کنند.
شرح عکس:
تصویر زیر، برخی از اعضای تیم مذاکره‌کننده طالبان را در نشست دوحه که اکنون ادامه دارد، نشان می‌دهد. اسامی این افراد بدین شرح است:
نفر اول، عبداللطیف منصور است. سپس مولوی مطیع الحق، مولوی عبدالسلام حنفی، شیخ شهاب‌الدین دلاور، ملا برادر، شیرمحمد عباس استانکزی، امیرخان متقی، ملا خیرالله خیرخواه، ملا نورالله نوری او ملا عبدالحق وثیق دیده می‌شوند.
چهارشنبه ۱۳۹۷/۱۲/۸