استنلی رید و کلیفورد کراوس
اکبر گنجی
نیویورک تایمز
وفور عرضه و کاهش تقاضا، کمبود انبار برای ذخیره نفت، و دست آخر پدیده‌ای نوظهور به نام "قیمت منفی"؛ مشکلاتی است که تمام شرکت های نفتی را زمین‌گیر کرده است. صنعت نفت جهان زمین گیر شده است، چنین روندی تصمیم گیران در جهان را مجبور می کند تا چاره ای بیاندیشند و با قدرت تمام در این موضوع ورود و مشکل را حل کنند.
دیروز /دوشنبه/ پدیده عجیبی در بازار نفت رخ داد؛ در بازار قیمت ها به حدی سقوط کرد که عده ای از معامله گران مجبور شدند به خریداران پول دهند تا نفتشان را خربداری کنند. قیمت شاخص اصلی نفت آمریکا بیش از ۵۰ دلار در هر بشکه سقوط کرد و آنقدر پایین آمد که تا آخر شب به حدود ۳۰ دلار منفی صفر رسید. این اولین بار است که قیمت نفت منفی می شود. این تکان شدید بر بازار آشفته و درهم و برهم بازار نفت نتیجه ویرانی ویروس کروناست که ضربه اش بر پیکره جهان وارد آمده است.
دو کشور عربستان و روسیه به همراه سایر کشورها هفته گذشته تصمیم گرفتند سطح تولید را پایین بیاورند. تولید پایین آمد؛ اما با همین کاهش تولید هم الآن در حال حاضر آنقدر نفت در دنیا تولید می شود و فراوان است که هیچ کشوری جایی برای انبار کردن اینهمه نفت تولید شده را ندارد. اکنون روزانه قریب به ۱۰۰ میلیون بشکه نفت در سراسر جهان تولید می شود. در آغاز سال ۲۰۲۰ قیمت نفت بشکه ای بالای ۶۰ دلار بود اما این قیمت در جمعه گذشته به بشکه ای حدود ۲۰ دلار تنزل پیدا کرد.
قیمت ها منفی شده است. معنای چنین پدیده ای آن است که هرکس می خواهد نفت بفروشد باید به هر مشتری ۳۰ دلار بپردازد. یکی از علل این پدیده در روش های تجارت نفت است. قراردادهای "فیوچرز" برای تحویل در ماه مه فقط تا امروز اعتبار دارد. هیچ خریداری میل خرید این نفت را ندارد چون جایی برای انبار کردن آن نیست. قراردادهای تحویل در ماه ژوئیه کماکان با قیمت بشکه ای ۲۲ دلار فروخته می شود که ۱۶ درصد پایین تر از قیمت روز است.
"آرون برادی" نایب رئیس خدمات بازار نفت در شرکت تحقیقات و مشاوره "آی. اچ. اس مارکیت" در این باره تاکید می کند:«اگر شما تولیدکننده هستید بازارتان محو شده و اگر امکان انبار کردن ندارید، بدبخت شده اید.» این کارشناس نفتی می گوید:«سیستم دارد بازار را محک می زند.»
پالایشگاهها تمایلی ندارند که نفت را به بنزین، گازوئیل، یا سایر فرآورده های نفتی تبدیل کنند. یکی از علل آن لغو پروازهاست که باعث می شود دلالان و معامله گران نفتی امکان مسافرت نداشته باشند. علت دیگر، در این است که تجارت بین الملل بشدت کُند شده است.
نفت هم اکنون در کشتی های حمل بار نگهداری می شود. شرکتهای نفتی هم هر قطعه زمین، حفره و شکافی در هر کجا پیدا کنند نفت را به آنجا می برند و ذخیره اش می کنند. امروز یکی از بهترین شرایط در تجارت نفت؛ امکان برخوردار بودن از تانکر برای انبار کردن نفت است. طبق برآورد کارشناسان نفتی؛ در حال حاضر ظرفیت جهان برای ذخیره نفت تنها ۶.۸ میلیارد بشکه است و تا به این لحظه قریب به ۶۰ درصد از این ظرفیت تکمیل شده است.
در آمریکا؛ قطب انبار و ذخیره نفت؛ شهر "کاشینگ" در ایالت "اوکلاهما" است. این انبار ظرفیت انبار کردن ۸۰ میلیون بشکه نفت را دارد اما فعلا تنها برای ذخیره سازی ۲۱ میلیون بشکه نفت جا دارد، یعنی معادل کمتر از ۲ روز تولید نفت آمریکا. کاشینگ حتی به ۵۰ درصد ظرفیت خودش هم نرسیده است، اما طبق برآورد کارشناسان، تا ماه مه ظرفیتش تقریبا تکمیل خواهد شد. در سایر نقاط جهان از جمله کارائیب، یا آفریقای جنوبی، آنگولا، برزیل و نیجریه ظرفیت انبار و ذخیره این کشورها تا چند روز آینده تکمیل خواهد شد. دونالد ترامپ در نشست خبری خود دیروز گفت که دولت او دارد بررسی می کند ۷۵ میلیون بشکه نفت را در «انبار ذخیره استراتژیک نفت» نگهداری کند. این انبار در دوران تحریم نفتی سال های ۷۴-۱۹۷۳ ساخته شد و محل استفاده آن،روز مباداست. این انبار در حال حاضر حدود ۶۳۵ میلیون بشکه نفت دارد و مجهز شده است تا ۷۵ میلیون بشکه نفت را هم در خودش جای بدهد. اما این انبار روزانه فقط می تواند ۵۰۰ هزار بشکه نفت را در خودش جای بدهد.
مشکلات صنعت نفت در جهان آنقدر بزرگ است که به این زودی ها مرتفع نخواهد شد.زیرساخت های صنعت نفت فوق العاده پیچیده است و به این راحتی نمی توان شیرهای نفتی را بست. از آن گذشته؛ کشورهایی نظیر عربستان و روسیه که اقتصادهایشان متکی به نفت است به هیچ وجه میل ندارند تولیدشان را قطع کنند. بستن چاههای نفت و دوباره باز کردن در مقاطعی که تقاضا دوباره افزایش می یابد، به یک نیروی انسانی ماهر و تجهیزاتی مناسب نیاز دارد که هردویشان فوق العاده هزینه برند. چاههای نفت همیشه هم اینطور نیست که بتوانند به سطح تولید قبلی بازگردند. شماری از شرکت های نفتی هم مجبورند کماکان به تولید ادامه دهند تا بتوانند بهره دیونشان را بپردازند و زنده بمانند.
همچنین افت شدید قیمت نفت، ناشی از روند چگونگی تعیین قیمت نفت است. معامله گران نفت را می فروشند تعهد می دهند آن را در آینده تحویل خواهند داد. حالا اینکه این نفت در ماه آینده تحویل داده شود یا یک ماه دیرتر، بطور معمول این دیرکرد اختلاف قیمت چندانی ندارد. اما این روند رایج دیروز اتفاق نیفتاد. در معاملات دوشنبه، روند کار بر این منوال بود که نفتی که قرار است ماه آینده یا در ماه مه تحویل داده شود، بی ارزش قلمداد شد. نفت مقرر شده برای تحویل در ماه ژوئن هم قیمتش افت کرد. سیر تحولات در بازار نفت حاکی از آن است که بازار، ارزش اکنون نفت خام را قیمت گذاری می کند. نفت خام "برنت" که تقریبا در همه جای دنیا به غیر از آمریکا شاخص ارزش گذاری قیمت نفت است، مهلت قراردادهایش برای تحویل در ماه مه منقضی شده است و در معاملات روز دوشنبه ارزشش ۵ درصد پایین آمد و به زیر ۲۷ دلار در هر بشکه رسید.
"آنتونیو هالف" از بنیانگذاران شرکت تحقیقات نفتی "کی روس" در پاریس در این زمینه عنوان می کند: «این نابرابریها نشان می دهد که فشار سنگینی دارد بر بازار وارد می شود و علامت یک عدم توازن خیلی واقعی میان عرضه و تقاضاست.»
تا همین یک هفته قبل؛ تا حدودی می شد به صنعت نفت خوش بین بود. اوپک، روسیه و سایر تولیدکنندگان نفت می گفتند حاضرند ۹.۷ میلیون بشکه در روز از تولیدشان کم کنند که بالاترین میزان کاهش تولید است و معادل حدود ۱۰ درصد تولید جهانی نفت است.این کاهش عظیم تولید معنایش فروپاشی تقاضا در سطح جهان است. اما همین کاهش فوق العاده چشمگیر در تولید، باز هم تقریبا کافی نیست. برآورد تحلیلگران نفتی این است که در ماه آوریل سطح تقاضا به میزان ۲۹ میلیون بشکه در روز کاهش پیدا خواهد کرد. این سه برابر کاهشی است که اوپک و متحدانش پیش بینی کرده بودند. در ماه مه هم اوضاع تغییر چندانی نخواهد کرد.
"دیوید فایف" اقتصاددان ارشد شرکت قیمت گذاری کالاها موسوم به "آرگوس مدیا" در این باره می گوید:«این کاهش تولید اوپک و شرکایش میزان چشمگیری است اما برای بهبود وضعیت بازار از اکنون تا سه ماهه چهارم سال ۲۰۲۰ کافی نیست.»
در آمریکا هم تولیدکنندگان نفتی سطح تولید را پایین آورده اند اما سرعت این کاهش کافی نیست.با روند کنونی کاهش تولید، تا پایان سال جاری میلادی سطح تولید نفت خام آمریکا به ۱۱ میلیون بشکه در روز کاسته خواهد شد. این رقم در پایان سال ۲۰۱۹ بالغ بر ۱۳.۳ میلیون بشکه در روز بود. بسیاری از شرکتها بطور اساسی ضرر کرده اند. کارشناسان امر توصیه می کنند که صنعت نفت و زیرمجموعه هایش باید ظرف ماههای آینده در فکر حمایت از ورشکست شدگان این صنعت باشند.
کمپانی "هالیبرتون" آمریکا که تولیدکننده بزرگ تجهیزات و تاسیسات، کارگر و خدمات به شرکت های نفتی است، دیروز دوشنبه گزارش داد که در سه ماهه اول سال جاری میلادی ۱ میلیارد دلار ضرر کرده است. همین شرکت پارسال در همان دوره مشابه به میزان ۱۵۲ میلیون دلار درآمد خالص داشت.
"گری راس" مدیر ارشد اجرایی شرکت سرمایه گذاری نفتی "بلک گولد" می گوید:«میزان تقاضا آنقدر سریع دارد پایین می آید که شرکت های آمریکایی که تا همین چند وقت پیش همه صادرکننده نفت بودند، حالا دارند سطح تولید را بشدت کاهش می دهند.» راس می گوید:«این اصلا ربطی به اینکه نفت بشکه ای ۱۵دلار، ۱۰ دلار و یا ۸ دلار است ندارد. به هر حال همه دارند تولید را متوقف می کنند.»
"کونوکو فیلیپس" یکی از معظم ترین کمپانی های نفتی آمریکا هم پنجشنبه گذشته اعلام کرد که موقتا به میزان ۲۲۵ هزار بشکه در روز سطح تولیدش را کاهش می دهد. مطمئنا این حجم وسیع کاهش تولید، موجب ثبات بازار خواهد شد اما امکان دارد این قضیه چند ماه طول بکشد. دیروز نفت خام آمریکا برای تحویل در ماه مه ۲۰۲۱ حدود ۳۵ دلار در هر بشکه مبادله شد. بنابراین معلوم می شود بیشتر از یک سال طول خواهد کشید تا قیمت ها به قیمت همین چند هفته قبل برگردد. صنعت نفت جهان در مخمصه گیر افتاده است.
"کمیسیون راه آهن تگزاس" که ضوابط و مقررات مربوط به کار اکتشاف و حفاری نفت و گاز را در آمریکا انجام می دهد در نظر دارد پیشنهاد بدهد ۲۰ درصد از تولید نفت خام کم شود. این پیشنهاد امروز مطرح می شود. شرکت "اکسون موبایل" و سایر شرکت های بزرگ نفتی با کاهش اجباری تولید مخالفت کرده اند اما بعضی از شرکتهای کوچک از کمیسیون خواسته اند که در موضوع ورود کند. "اسکات شفیلد" مدیر ارشد اجرایی شرکت "منابع حیاتی پیشگام" به کمیسیون یادشده گفته است که اگر قیمت نفت برای یک مدت معین حول و حوش ۲۰ دلار در هر بشکه باقی بماند، ۸۰ درصد از صدها شرکت مستقل نفتی ایالت تگزاس ورشکست خواهند شد. ۲۵۰ هزار کارگر هم کارشان را از دست خواهند داد. شفیلد یاداور شده است: «نفت بشکه ای ۳۰ دلار صنعت نفت را زنده نگه می دارد، اما شرکت های بسیاری را زمین گیر می کند.»
