اکبر گنجی
منبع: رادیو زمانه ، ۲۲ آبان ۱۳۹۶(با اضافات بسیار)
خطر جنگ جدی است، حتی اگر هیچ کس خواهان آن نباشد. سطح نزاع و مقابله به اندازه ای رسیده است، که یک اشتباه، یا یک برداشت نادرست از عمل رقیب/دشمن، یا اعمال بازیگران بیرون منطقه هم می تواند به جنگی ناخواسته و بزرگ و منطقه ای منتهی شود. چه رسد به این که برخی موفقیت خود را در جنگ می بینند و جنگ به عنوان جنگ برای آنان مطلوب است. کوشش می کنم تا این مدعا را با شواهد و قرائن تأیید کرده و از صلح دفاع کنم.
در خاورمیانه یک آرایش قوای پیچیده می بینیم: آمریکا، روسیه، چین، اسرائیل، عربستان سعودی، بریتانیا، فرانسه، امارات متحده، قطر، ترکیه، مصر، ایران، و...مهمترین بازیگران جنگ قدرت در این منطقه هستند. اتفاقاً بازیگری چون چین که حضور نظامی ندارد، نقش بسیار مهمی بازی کرده و می‌کند و به همین دلیل آمریکا آن را بزرگترین خطر برای خود به شمار آورده و استراتژی خود را معطوف به چین هم کرده است.
در جنگ قدرت منطقه ای، دولت ها به عنوان بازیگران اصلی به دنبال "منافع" خویش اند. برای رسیدن به منافع، دست به هر کاری زده و می زنند. جا به جا شدن متحدان و دشمنان، یکی از پدیدارهای صحنه نبرد است. همه از دروغ، تهمت، فریب، توطئه، کودتا و جنگ داخلی استفاده کرده و می کنند. تبلیغات نقش مهمی در جنگ قدرت داشته و دارد. انقلاب ارتباطات این امکان را فراهم آورده که دروغ و تهمت و فریب را از طریق رسانه های اصلی جا انداخت و "افکار عمومی" را ساخت.
مطلوبیت جنگ
"جنگ خوب است"، خوب است برای افراد و گروه‌ها و دولت‌هایی که منافع آنها را تأمین می کند. این منافع چیست؟
اول- افزایش بودجه نظامی کشورها و خرید صدها میلیارد دلار تسلیحات از مهمترین تولید کنندگان (آمریکا، روسیه، اسرائیل، و...).
به گزارش موسسه تحقیقات صلح بین المللی استکهلم (SIPRI)، در سال ۲۰۱۶ دولتها ۱۶۸۶ میلیارد دلار برای مقاصد دفاعی و نظامی هزینه کرده اند. این رقم ۰.۴ درصد بالاتر از سال ۲۰۱۵ میلادی است. آمریکا با ۶۱۱ میلیارد دلار در رتبه اول قرار دارد. چین با ۲۱۵ میلیارد دلار در رتبه دوم است. روسیه با ۶۹.۲ در رتبه سوم قرار دارد. عربستان سعودی ۶۳.۷ میلیارد دلار در مقام چهارم جهانی قرار دارد. امارات متحده و اسرائیل ۲۲.۸ و ۱۸ میلیارد دلار به ترتیب در رتبه های ۱۴ و ۱۵ جهانی قرار دارند. ترکیه بودجه نظامیش برای سال ۲۰۱۸ را ۳۱ درصد افزایش داد.
به گزارش موسسه تحقیقاتی صلح استکلهم، فروش سلاح در سال ۲۰۱۵ به ۲۰۹.۷ میلیارد دلار رسید که ۳ درصد کمتر از سال ۲۰۱۴ بود. فروش تسلیحات روسیه به ترتیب در سال های ۲۰۱۳، ۲۰۱۴ و ۲۰۱۵ ، ۲۰ درصد و ۴۸ درصد و ۶.۲ درصد رشد داشته است. آمریکا به عنوان بزرگترین فروشنده تسلیحات، در سال ۲۰۱۵ ، ۴۰ میلیارد دلار و در سال ۲۰۱۶ ، ۳۳ میلیارد و ۶۰۰ میلیون دلار سلاح فروخته است. ترامپ که به زور به همه سلاح می فروشد، به احتمال بسیار این رقم را افزایش چشمگیری داده است. ترامپ در ۶ نوامبر ۲۰۱۷ به ژاپنی ها گفت برای محافظت از خودتان در برابر خطر کره شمالی از ما تسلیحات نظامی بخرید.
راشد الشمسی، معاون نیروی هوایی امارات، گفت:"ما به فن آوری جدید علاقه‌مند هستیم و بنابر این در اختیار داشتن جنگنده نسل پنجم موردی است که به نفع نیروی هوایی و پدافند امارات است". این سخن نشانه خرید جنگنده «اف-۳۵ » از آمریکا است.
دوم- سلاح ها در جنگ مصرف شده و معایب آن ها برملا می شود. سپس کمپانی های سازنده با رفع معایب، سلاح های جدیدشان را به فروش می رسانند.
سوم- جنگ ها هزینه های غیر تسلیحاتی فراوانی دارند. برای تأمین آن نیازهای جنگی، باز هم باید هزینه کرد و کالا وارد کرد.
چهارم- وقتی جنگ همه زیرساخت های کشوری را نابود کرد، پس از پایان جنگ، صدها میلیارد دلار باید هزینه بازسازی کشور نابود شده شود. این جا رقابت بازسازی حول صدها میلیارد دلار شکل می گیرد. اگر جنگ منطقه ای درگیرد، چند تریلیون هزینه بازسازی منطقه خواهد شد.
پنجم- نفت و اسرائیل، خاورمیانه را بسیار مهم کرده اند. مطابق قوانین مصوب کنگره آمریکا، دولت آمریکا مکلف است تا برتری استراتژیک نظامی اسرائیل بر کل خاورمیانه را تأمین کند. آمریکا- درست برخلاف چین- دیگر به واردات نفت خاورمیانه محتاج نیست. اما به هزینه شدن درآمدهای نفتی به سود آمریکا نیازمند است. هدف آمریکا از کنترل خاورمیانه، کنترل سیاسی منابع نفتی آن است تا بتواند از آن به عنوان اهرمی دربرابر چین که روزانه چند میلیون بشکه نفت از خاورمیانه وارد می کند، استفاده کند. اسرائیل جنگ های بسیاری در منطقه راه انداخته است. برای این که نابودی کشورها ، ارتش ها و جوامع مسلمان منطقه را به نفع خود می بیند.
ششم- سلطه بر خاورمیانه، تا اطلاع ثانوی برای همه قدرت ها هدفی مطلوب است. جنگ یکی از راه های تأمین سلطه بر منطقه است. هر کس ادعای رهبری جهانی دارد، منطقه مهم خاورمیانه را نمی تواند نادیده بگیرد.
چین بازیگری که می خواهد به قدرت اول جهانی تبدیل شود
اصلاحات اقتصادی چین از ۱۹۷۸ آغاز شد. اصلاحات اقتصادی همراه با اصلاح سیاست خارجی بود. سیاست خارجی ای که راه دوستی با همه کشورها را گشود و ادعا می کرد به هیچ وجه به دنبال تنش، بحران و نظامی گری نبوده و صلح را دنبال می کند. با گشودن درهای اقتصاد، راه سرمایه گذاری خارجی گشوده شد. به گزارش بانک جهانی، میانگین سالانه سرمایه گذاری خارجی مستقیم در چین در دوره ۳۵ ساله، ۲۰۱۶- ۱۹۸۲ ؛ حدود سالی ۸۴ میلیارد دلار بوده است. "لیبرالیزه کردن کنترل شده اقتصاد"، میانگین رشد اقتصادی این کشور در دوره ۳۹ ساله ۲۰۱۶- ۱۹۷۸ را سالانه به ۹.۷ درصد رساند. آمریکا حدود یک و نیم تریلیون دلار به چین بدهکار است. چین بازارهای آمریکا را فتح کرده و تراز تجاری چین و آمریکا در ۷ سال گذشته ۲ تریلیون و ۲۶۰ میلیارد دلار به سود چین و به زیان آمریکا بوده است.
اخیراً کنگره حزب کمونیست برگزار شد و قدرت بی نظیری به رئیس جمهور چین واگذار کرد. نقشه راه او این است که چین را تا سال ۲۰۵۰ به قدرت نظامی اول جهان تبدیل سازد.
چین از راه سرمایه گذاری های بزرگ اقتصادی به منافع خود دست می یابد. طرح بزرگ "جاده ابریشم"، یکی از طرح های خیره کننده و در عین حال متکی ساز اقتصاد کشورها به چین است. مطابق برآورد نیویورک تایمز ۱۳ می ۲۰۱۷، هزینه ساخت این جاده حدود یک تریلیون دلار است.
از زمان اوباما خطر قدرت گیری چین جدی گرفته شد و دولت آمریکا استراتژی خود را به مقابله با این فرایند قرار داد. در پائیز ۲۰۱۱ دولت اوباما استراتژی چرخش بنیادین آمریکا به سمت "آسیا- اقیانوسیه" را اعلام کرد که هف اصلی آن چین بود. تأسیس پایگاه های جدید نظامی در استرالیا یکی از ارکان این استراتژی بود. ترامپ هم همین سیاست را در پیش گرفت. آشوب و بی ثباتی خاورمیانه نه تنها مانعی در برابر اجرای طرح "جاده ابریشم" خواهد بود، بلکه می تواند تأمین نفت مورد نیاز چین را هم به خطر بیندازد.
عربستان سعودی بازیگری شکست خورده
عربستان سعودی با اتکای به صدها میلیارد دلار درآمدهای نفتی، خرید مدرنترین تسلیحات نظامی، کمک های مالی به دولت ها و گروه ها و افراد، اسلام وهابی، وجود کعبه و مرقد پیامبر- که عنوان "خادم حرمین شریفین" را برایش به ارمغان آورده- یکی از قدرت های مهم منطقه بوده و هست. عربستان از گذشته های دور- پیش از انقلاب ایران- درگیر خاورمیانه بود. یکی از محرکان صدام به تجاوز نظامی به ایران بود و در طول جنگ، حامی مالی و نظامی صدام حسین بود. در لبنان و دیگر کشورهای منطقه در حال رقابت با ایران و دیگر کشورها بود تا سلطه خود را بر منطقه بگستراند. پس از سقوط صدام حسین، ملک عبدالله پاشاه وقت عربستان بارها از دولت جرج بوش تقاضا کرد که به ایران حمله نظامی کرده و "سر مار را قطع کنید". کمی قبل از انقلاب ایران، عربستان با همکاری آمریکا و امارات و پاکستان، نیروهای جهادی چون بن لادن را به افغانستان جهت مبارزه با اتحاد جماهیر شوروی اعزام کرد و طالبان و القاعده را به وجود آوردند(رجوع شود به مقاله "آمریکا و عربستان سعودی چگونه سازمان های تروریستی طالبان و القاعده را ساختند؟ "). در عراق و سوریه هم در ساختن گروه های تروریستی چون داعش نقش مستقیم داشت( رجوع شود به مقاله "القاعده ای/ داعشی کردن عراق و گسترش استفاده از ماشین چمن زنی آمریکا"). در جنگ سوریه مشارکت فعال برای سرنگونی حکومت بشار اسد و به قدرت رساندن گروهای اسلام گرای حامی خود داشت. صدها بار به طور علنی اعلام کردند که اسد باید برود و برای سرنگونی او به زور نظامی متوسل خواهند شد. اما سیر تحولات جنگ داخلی و نیابتی سوریه به زیان سعودی ها تمام شد. پول بسیاری خرج کردند و گروه های اسلام گرایشان هم شکست خوردند. در سوریه اینک بخش های وسیعی در کنترل دولت قرار دارد، بخش های دیگری در کنترل آمریکا و گروه های کرد متحدش قرار دارد. بخش دیگری در دست ترکیه و گروه های وفادار با اوست. شکست داعش و القاعده سوریه، شکست سعودی هاست.
وقتی ملک سلمان به پادشاهی رسید، برخلاف سنت آل سعود و وصیت بنیانگذار سعودی- فرزند خود- محمدبن سلمان- را نائب ولیعهد کرد. هدف روشن این پدرسالخورده و پسر جوان، پادشاهی محمد سلمان بود. منتهی پسر برای پادشاهی عجله بسیار داشت و دارد. ابتدأ ولیعهد را عزل و در منزلش حصر کردند و محمد ولیعهد سعودی شد. برای قبضه قدرت، شاهزاده های جوان وفادار به خود از آل سعود را جایگزین شاهزاده های سالخورده کرد و نام آن را اصلاحات سیاسی گذارد. مخالفان و رقبای احتمالی را برکنار و به حاشیه راند.
محمدبن سلمان جنگ یمن را در ابتدای فروردین ۱۳۹۴ آغاز کرد. برخی تحلیل گران با توجه به جنگ چند دهه پیش سعودی ها با یمن و وطن پرستی یمنی ها، در همان روزهای آغاز نوشتند که عربستان در این جنگ پیروز نخواهد شد. سعودی ها با تمامی فجایعی که در یمن به وجود آوردند(عفو بین‌الملل و دیدبان حقوق بشر حملات عربستان را "جنایات جنگی" خوانده اند) ، در این جنگ هم تاکنون به پیروزی دست نیافته اند. به گزارش سازمان ملل از زمان مداخله ائتلاف عربستان در یمن نبردها و حملات هوایی بیش از ۸۶۷۰ نفر کشته و نزدیک به ۵۰ هزار زخمی به جا گذشته است. بیش از ۶۰ درصد کشته ها غیرنظامی هستند. سازمان ملل اخیرا اعلام کرد که محاصره یمن توسط سعودی ها به "بزرگترین قحطی جهان" انجامیده که نتیجه آن "میلیون ها قربانی" خواهد بود.
آلیا آلانا در نیویورک تایمز ۱۲ نوامبر ۲۰۱۷ در مقاله ای دردناک و غم انگیز با استناد به گزارش سازمان بهداشت جهانی که گفته ، امسال بیش از ۵۰۰ هزار یمنی مبتلا به وبا شده اند و تاکنون افزون بر ۲ هزار تن آن ها که اکثرشان کودک بوده اند، از دنیا رفته اند، همچنین صلیب سرخ بین الملل هم انتظار دارد که تا پایان ماه دسامبر یک میلیون نفر دیگر بر تعداد مبتلایان به وبا افزوده شود، نوشته جنگ و بمباران یمن نویدبخش بدبختی ها و عامل شیوع انواع بیماری ها شده است. عربستان سعودی تصفیه خانه های فاضلاب یمن را هم بمباران و نابود کرده است. نیروگاه برق صنعا را بمباران و نابود کرده است. سازمان ملل برآورد کرده است که حدود 7 میلیون نفر در یمن در آستانه قحطی قرار دارند و ۹۰۰ هزار نفر هم آلوده به وبا هستند.
سناتور کریس مورفی، در ۱۴ نوامبر ۲۰۱۷ در ۱۵ دقیقه گزارش بسیار دردناکی، از بلایی که سعودی ها بر سر یمن آورده اند، به کنگره آمریکا ارائه کرد. او گفت ، عربستان سعودی با کمک آمریکا از سلاح گرسنگی و بیماری فراگیر علیه میلیون ها تن از مردم یمن برای پیروزی در جنگ یمن استفاده می کند.
شبکه CBS آمریکا برنامه "۶۰ دقیقه " ۱۹ نوامبر ۲۰۱۷ خود را به فاجعه یمن اختصاص داد. این شبکه با استفاده از خبرنگاران محلی، تصاویر بسیار دلخراشی از آن کشور به نمایش گذاشت. به گفته این شبکه، مقصر اصلی این وضعیت ( همه گیر شدن بیماری وبا، کشته شدن ثانیه ای کودکان،...) عربستان سعودی است.
محمدبن سلمان سپس به سراغ قطر رفت و کشورهای حوزه خلیج فارس و دیگران را هم مجبور کرد تا از سیاست سعودی ها پیروی کنند. اما تحریم کامل قطر و قطع روابط با این کشور نیز تاکنون دستاوردی برای سعودی ها نداشته است. با این عمل، قطر نه تنها بیشتر به اتحاد با ترکیه رسید، بلکه از کمک های ایران هم استفاده کرد و روابطش با ایران را قوی تر از قبل از عمل سعودی ها کرد.
عربستان سعودی قبل از آن، روابط خود را با ایران قطع کرده بود و کشورهای بسیاری را با پول همراه خود کرد. سیاست همراه سازی کشورها برای جنگ و بی ثباتی، برای سعودی ها هزینه مالی بسیاری داشته است. ذخأیر ارزی عربستان سعودی از ۷۳۷ میلیارد دلار در ماه اوت ۲۰۱۴ به ۴۸۷ میلیارد دلار در ماه جولای۲۰۱۷ کاهش یافت. البته بخشی از این کاهش ناشی از کاهش قیمت نفت است. اما در عین حال، مهمترین دلیل آن کسر بودجه داخلی و هزینه سرسام آور ماجراجویی‌های خارجی است.
عربستان سعودی برای جبران شکست های یاد شده، بیرون آمدن پیروزمندانه از یمن، و دور کردن اذهان از پادشاهی سریع محمدبن سلمان، جنگ قدرت منطقه ای را به لبنان کشاند. حریری را به ریاض فراخواند و مجبور به استعفأ کرد. برآورد سعودی ها این بود که اسرائیل و آمریکا به کمک او خواهند آمد تا جنگی علیه ایران و متحدان منطقه ای اش راه بیندازند. در لبنان هم شیعیان و اهل تسنن به جنگ هم خواهند رفت.
عربستان سعودی، کویت، بحرین و امارات متحده در ۹ نوامبراز اتباع کشورشان که در لبنان سکونت دارند خواستند هرچه زودتر خاک لبنان را ترک کنند. این عمل علامت آغاز جنگ بود. عربستان سعودی با اتهام هایی نظیر "نیروهای حوثی با موشک بالستیک ساخت ایران از داخل خاک یمن ریاض پایتخت عربستان را هدف گرفته اند" و دخالت های تروریستی ایران در کشورهای عربی؛ خواستار تشکیل اجلاس فوق العاده واضطراری وزرای خارجه اتحادیه عرب شده است. اجلاس وزرای خارجه اتحادیه عرب در ۱۹ نوامبر ۲۰۱۷ تشکیل و با صدور بیانیه ای ضد ایرانی پایان یافت. آنان از دولت‌های عضو خواستند که برای مطرح کردن پرونده ایران در شورای امنیت- به دلیل "اقدامات تهدید آمیز"- تلاش کنند.
یوشکا فیشر، وزیر خارجه اسبق آلمان، در ۱۶ نوامبر ۲۰۱۷ در پراجکت سیندیکت توضیح داد که تحولات داخلی عربستان سعودی نیازمند دشمن سازی خارجی، ملی گرایی و یک جنگ خارجی است. او نوشت:"عربستان نیازمند یک دشمن قانع کننده است. ایران شیعه که عربستان برای برتری منطقه ای نیز با آن رقابت می کند، دشمن ایده آلی است. تا کنون، نبرد برای برتری بر ایران، به جنگ های نیابتی در سوریه و یمن با پیامدهای فاجعه بار انسانی محدود شده است.در بلندمدت، رقابت عربستان و ایران، خاورمیانه را شکل خواهد داد...اکنون سوال این است که آیا لبنان بار دیگر درگیر جنگ داخلی می شود و آیا عربستان سعودی برای پس زدن ایران، اسرائیل و آمریکا را درگیر مقابله با حزب الله می کند؟...نباید به آن[انتقال قدرت و تحولات سیاسی داخلی] اجازه شکست داد اما موفقیت آن احتمالا در گروی افزایش تنش ها در منطقه و افزایش احتمال جنگ خواهد بود".
محمد بن عبدالرحمن آل ثانی، وزیر خارجه قطر، جمعه ۱۷ نوامبر در واشنگتن با انتقاد از عربستان، استعفای نخست وزیر لبنان از ریاض را مشابه محاصره تحمیل شده بر قطر دانست. او گفت که "شاهد الگویی از بی‌مسئولیتی و رهبری بی‌ملاحظه در منطقه هستیم که صرفاً با قلدری در حال تلاش برای وادارکردن کشورها به سرسپردگی است. دقیقاً همان اتفاقی که شش ماه پیش برای قطر رخ داد، اکنون بر سر لبنان آمده. رهبران عربستان و امارات متحد عربی باید بفهمند که...حق دخالت در امور داخلی دیگر کشورها را ندارند".
آمریکا و عربستان سعودی
باراک اوباما در مصاحبه آپریل ۲۰۱۶ با جفری گلدبرگ، انتقاداتش از عربستان سعودی را مطرح ساخت. گلدبرگ می نویسد، اوباما از این که سیاست خارجی سنتی آمریکا او را مجبور می کند که به عربستان سعودی به عنوان یک متحد نگاه کند، بسیار عصبانی است. اوباما گفت، زمانی که با مالکولم ترنبال نخست وزیر استرالیا گفت و گو می کرد، با او درباره پول‌هایی صحبت کرد که عربستان در دهه ۱۹۹۰ در مدارس اندونزی هزینه کرده بود تا وهابیسم و ایدئولوژی بنیادگرایانه اسلامی که رهبران عربستان می پسندند را تدریس کنند، و در نتیجه به عقیده اوباما اسلام در اندونزی[جایی که او در کوچکی آنجا بود] کنونی بیشتر حالت عربی دارد تا شرق آسیایی. آنوقت ترنبال از اوباما می پرسد: "مگر عربستان سعودی دوست شما [آمریکا] نیست؟" اوباما پاسخ می دهد که "موضوع پیچیده‌ای است". گلدبرگ می نویسد: صبر اوباما درباره عربستان سعودی همیشه خیلی کم بوده است. این روز‌ها [در زمان مصاحبه] گاهی مواقع مقامات شورای امنیت ملی به مقاماتی[خارجی] که از کاخ سفید دیدن می کنند گوشزد می کنند که "۱۵ نفر از ۱۹ تروریست ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱ شهروند عربستان سعودی بودند، نه ایرانی".
دونالد ترامپ در طول مبارزات انتخاباتی دائماً حکومت سعودی را مورد شدیدترین انتقادهای خود قرار می داد. ترامپ گفت: "عربستان سعودی هیچ چیز نیست مگر بلندگو[ی تروریست ها]، قلدر، و ترسو. این ها پول دارند، ولی شهامت ندارند". می گفت: "عربستان سعودی به داعش پول می دهد".
هیل- وبسایت نزدیک به کنگره آمریکا- در ۲۱ نوامبر ۲۰۱۶ خبر داد که در طول انتخابات ۲۰۱۶ دونالد ترامپ ۸ شرکت را در عربستان به ثبت رسانده است. او به دنبال منافع شخصی، خانوادگی و دولت آمریکا بود.
ترامپ حتی در ۲۷ آپریل ۲۰۱۷- یعنی چهارمین ماه آغاز ریاست جمهوری اش- گفت: "صریح بگویم، رفتار عربستان سعودی با ما منصفانه نبوده است. ما مبلغ عظیمی پول را به خاطر دفاع از عربستان از دست می دهیم. هیچ کس به عربستان چپ نگاه نمی کند چون ما مواظب آنها هستیم. آن ها قیمت منصفانه به ما نمی پردازند. ما حتی پیرا‌هن خود را داریم از دست می دهیم [برای دفاع از عربستان می فروشیم]".
دونالد ترامپ به همراه دختر و دامادش از ۲۰ تا ۲۲ می ۲۰۱۷ به عربستان سعودی سفر کرد. سعودی ها که با روحیه تاجرپیشگی ترامپ آشنا بودند، انتظارات او را برآورده کردند. نه تنها وضع شرکت های ترامپ خوب شد، بلکه عربستان سعودی و امارات متحده مشترکاً ۱۰۰ میلیون دلار به بنیاد "ایوانکا ترامپ" کمک کردند. سعودی ها یک قرارداد ۱۱۰ میلیارد دلاری تسلیحاتی با آمریکا امضا کردند که تا ۳۵۰ میلیارد دلار قابل افزایش بود.
پس از پرتاب موشک حوتی ها به ریاض و سرنگونی آن توسط سعودی ها، دونالد ترامپ گفت:"موشکی از طرف ایران پرتاب شد که، به عقیده من، هدف آن عربستان سعودی بود، و سیستم ما [موشک‌های پتریات] آن را سرنگون کرد. این نشان می دهد که [تکنولوژی] ما چقدر خوب است. هیچ کس نمی تواند کاری را که ما می کنیم انجام دهد، و حالا ما داریم آن را در سراسر جهان می فروشیم".
ائتلاف به رهبری عربستان سعودی در ۶ نوامبر در بیانیه ای نوشت:"نقش ایران و فرماندهی مستقیم حوثی‌ها در حمله موشکی به ریاض به عنوان یک تجاوز روشن نظامی، با هدف قرار دادن کشورهای همسایه و تهدید امنیت و صلح در منطقه و جهان، قلمداد می شود. پرتاب موشک ممکن است به عنوان اعلان جنگ به پادشاهی عربستان سعودی تلقی شود. لذا ریاض حق خود می‌داند که در زمان و شکل مناسب به ایران واکنش نشان دهد".
ریچارد هاس، رئیس شورای روابط خارجی آمریکا ، در ۶ نوامبر ۲۰۱۷ در توئیتی نوشت: "درست زمانی که فکر می کنید مسائل بدتر از این نمی شود، ظرفیتی برای آشفتگی بیشتر در خاورمیانه ایجاد می شود. موضوع ثبات در عربستان سعودی و خطر جنگ با ایران مطرح است".
همه تحلیل گران مهم آمریکا نوشته اند که دونالد ترامپ ، دامادش و نتانیاهو در تحریک محمدبن سلمان علیه ایران و متحدان منطقه ای اش- حزب الله لبنان - مشارکت فعال داشته اند.
دیوید ایگنیشس در مقاله ای در ۵ نوامبر در واشنگتن پست در این مورد، به نقش تحریک کننده آمریکا اشاره کرد و نوشت که ترامپ دامادش را به سعودی فرستاده و او با محمدبن سلمان تا نیمه های شب می نشینند و استراتژی تازه برای منطقه تعیین می کنند. آمریکا هم برای خوش رقصی به محمد لقب "ترامپ سعودی" داده است.
کریشنادو کالامور در آتلانیتک ۵ نوامبر ۲۰۱۷ نوشت جنگ نیابتی عربستان سعودی علیه یمن، در واقع جنگ علیه ایران است. اما آشفته سازی منطقه ای محمد سلمان، ممکن است گریبانش را بگیرد.
توماس فریدمن در نیویورک تایمز ۷ نوامبر ۲۰۱۷ موضوع را بیشتر بازکرد و نوشت محمدبن سلمان ایران ستیز و شیعه ستیز است. حریری سنی را برکنار کرد تا موازنه قوا در منطقه را به هم بریزد و زلزله ای در خاورمیانه برپا کند. باید به شدت نگران بود، برای این که "امارات؛ ترامپ؛ جرد کوشنر و بنیامین نتانیاهو دارند از پشت صحنه به ولیعهد عربستان فشار می آورند و او را تحریک می کنند به جنگی همزمان هم در داخل و هم در خارج از مرزهای کشور برود. بزودی شاهد آن خواهیم بود که نه تنها عربستان بلکه کل منطقه در وضعیتی گرفتارشود که دیگر قابل کنترل نیست".
داو زاکیم ، معاون سابق وزیر دفاع آمریکا ، در فارن پالیسی ۷ نوامبر ۲۰۱۷ درباره ائتلاف آمریکا، اسرائیل و عربستان سعودی علیه ایران نوشت که دولت های اسرائیل و آمریکا کاملاً با محمد سلمان هماهنگ شده اند و جنگی علیه ایران در راه است: "با این رئیس جمهور[ترامپ]، این ولیعهد[محمد سلمان] و این نخست وزیر[نتانیاهو]، همه چیز ممکن است".
پل پیلار- رئیس سابق بخش تحلیل عملیات سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا (سیا) - در ۷ نوامبر ۲۰۱۷ در نشنال اینترست نوست که عربستان سعودی همیشه یک عامل بی ثبات کننده خاورمیانه (بحرین، یمن، لبنان، سوریه، قطر،ایران، و...) بوده است. اگر آمریکا و اسرائیل به حمایت خود از سلمان ادامه دهند، در بی ثبات سازی این جوان خودکامه شریک خواهند بود.
آرون دیوید میلر- از اعضای اندیشکده ویلسون و دیپلمات با سابقه آمریکا که متخصص مسائل خاورمیانه است - و ریچارد سکولسکی- از اعضای غیر مقیم بنیاد کارنگی - در مقاله ای در نشنال اینترست ۹ نوامبر ۲۰۱۷ نوشتند که محمدبن سلمان فردی فاقد تجربه و قدرت طلب است که با امید حمایت همه جانبه دولت آمریکا دست به اقدامات خطرناکی زده که به زیان منافع ملی آمریکا و خود سعودی ها بوده است. به همین دلیل:"به هیچ وجه عاقلانه نیست که ایالات متحده بدون در نظر گرفتن سیاست های خود در خاورمیانه به پشتیبانی تام از شاهزاده محمد بپردازد...کینه جویی های دنباله دار محمد با ایران قدرتمندتر از همیشه ، می تواند به راحتی ایالات متحده را در دردسری تازه در خاورمیانه شریک کند...هیچ کدام از تصمیمات شاهزاده محمد در یمن، قطر، سوریه یا لبنان در راستای منافع آمریکا نبوده است... لذا اگر رئیس جمهور و مشاورانش بخواهند از حوادث ناگوار دیگر و درگیری در خاورمیانه خودداری کنند، باید هرچه سریعتر او را متوقف کنند و با او همچون تهدیدی برای منافع ایالات متحده برخورد کنند...سیاست خارجی پرخطر او برای مقابله با نفوذ ایران به شکست ختم شده است".
سرمقاله نیویورک تایمز ۱۰ نوامبر ۲۰۱۷ نوشت که با حمایت های تمام عیار دونالد ترامپ از محمدبن سلمان خودکامه، خیره سر و جنگ افروز، وحشت خطر جنگ با ایران را به وجود آورده است : "در وادی سیاست آمریکا هرگز سابقه نداشته است که این کشور حتی به متحدانش هم آزادی بدهد تا هر کاری دلشان می خواهد بی محابا انجام دهند و منطقه را بی ثبات سازند...محمد بن سلمان ضمنا علیه ایران هم دائما اظهارات جنگ افروزانه سر می دهد...این طور که ترامپ پشت سر شاهزاده سعودی ایستاده است؛ وحشت خطر جنگ با ایران را به وجود آورده است که به منافع آمریکا در منطقه هم آسیب می زند".
فرید زکریا در واشنگتن پست ۱۶ نوامبر ۲۰۱۷ نوشت که محمد بن سلمان با حمایت کامل دونالد ترامپ در تلاش برای مبارزه با قدرت منطقه ای ایران است. او افزود:"سعودی ها سعی دارند حزب الله تحت حمایت ایران را از جایگاه قدرت اش در لبنان بیرون برانند و قطر را به خاطر ارتباط ادعایی اش با این گروه مجازات کنند...به هر حال، به نظر نمی رسد استراتژی سعودی کار کند. جنگ یمن به یک فاجعه تبدیل شده و یک دولت ضعیف، ورشکسته و خشمگین از سیاستهای ریاض را در مرز عربستان سعودی به وجود آورده است. قطر تسلیم نشده و به نظر نمی رسد چنین اتفاقی نیز بیافتد. تاکنون، شیعیان در لبنان مسئولانه عمل کرده اند، حاضر به پذیرفتن هیچ وعده ای نشده و کشور را به سوی جنگ داخلی هدایت نکرده اند. اما در کل خاورمیانه، تنش ها در حال افزایش است، فرقه گرایان به تناوب مناطقی را اشغال می کنند، و با چند اتفاق یا محاسبه اشتباه، همه چیز می تواند از کنترل خارج شود. با حمایت سرسختانه ترامپ از استراتژی عربستان سعودی، آمریکا هر روز بیش از گذشته خود را به گودال عمیق خاورمیانه می کشاند".
ایران و عقبه استراتژیک نظام
آیت الله خامنه ای بارها گفته است که مردم مسلمان جهان- خصوصاً خاورمیانه- "عمق استراتژیک نظام" و "عقبه مستحکم جمهوری اسلامی" بوده و هستند(رجوع شود به مقاله های "خامنه ای، آمریکا و داعش" و "قدرت‌نمایی پرهزینه خامنه‌ای در عراق و منطقه"). او می کوشد تا از طریق بسط قدرت منطقه ای ایران و دفاع از آرمان فلسطین، ایران را به نماد مبارزه علیه اسرائیل تبدیل سازد. ادعا می کنند که مسلمان های غیرایرانی بسیاری در قم تربیت کرده و پس از آموزش نظامی به سوریه و عراق برای مبارزه با داعش فرستاده و در آن کشورهای به دست داعش کشته شده اند(رجوع شود به مقاله "معجزه «شیعه کردن ۵۰ میلیون نفر» و «به شهادت رساندن» تعداد کثیری از آنان در سوریه و عراق"). این عمل تأیید کننده اتهام ساختن "هلال شیعی" توسط ایران است.
شعارهای "مرگ بر آمریکا" و "مرگ بر اسرائیل" هم بخشی از هویت سازی برای رهبران جمهوری اسلامی بوده و هست تا خود را پرچمدار مبارزه با آمریکا و اسرائیل در سطح جهانی قلمداد کنند. در این راه، یک روز به سفارت آمریکا حمله کرده و آن را اشغال و تعطیل می سازند، روز دیگر به سفارت انگلیس برده و روز بعدی به سفارت عربستان سعودی حمله کرده و بخش های دیپلماتیک آن را به آتش می کشند. یک روز هم برخی فرماندهان سپاه در ساک حجاج "تی ان تی" گذاشته و به عربستان می برند که کشف شده و پیامدهای زیانبار بسیاری برای ایران داشت(رجوع شود به "نقش سردار قالیباف و دیگر فرماندهان سپاه در عملیات تروریستی عربستان که "سر ساعت " لو رفت").
آیت الله خامنه ای بارها گفته است وقتی آمریکا از آن سر جهان در منطقه حضور نظامی دارد، حضور ایران با دعوت دولت های منطقه ، امری طبیعی و قانونی است. برخلاف آمریکا که مسائل منطقه به او مربوط نیستند و حضورش غیر قانونی است. اردوغان هم در ۱۷ نوامبر ۲۰۱۷ گفت:"پرسش ما همواره این است که چرا آمریکا با این که هزاران کیلومتر از سوریه فاصله دارد در این کشور مداخله کرده و از گروه‌های تروریستی حمایت می کند".
در بازی قدرت منطقه ای، محمدرضا شاه پهلوی که به عنوان متحد جهان غرب به رهبری آمریکا عمل می کرد و "ژاندارم آمریکا" در خلیج فارس قلمداد می شد، باز هم نگران و دائماً در هراس بود. دائماً پیشرفته ترین سلاح های مدرن زمان خود را خریداری می کرد و حتی به دنبال "بمب اتمی" بود. شاهی که متحد غرب بود، نگران توطئه برکناری اش توسط غربیان و اسرائیل بود. شاه در مصاحبه با مک والاس نقدهای بسیار تندی علیه اسرائیل مطرح ساخت. او گفت که تمامی رسانه های مهم و بانک های آمریکا تحت سیطره "لابی یهود" و "لابی اسرائیل" قرار دارند. از قدرت اسرائیل در واشنگتن انتقاد کرد. این نوع انتقادها را در گفت و گوهای دیگری هم مطرح ساخت. برخی بر این گمانند که همین انتقادها کار دست او دادند.
وقتی شاه می ترسید، رهبران جمهوری اسلامی که روابط ایران با آمریکا و اسرائیل را به دشمنی و مقابله کشانده، و دائماً از توطئه های آمریکا، "انگلیس خبیث"- تعبیر آیت الله خامنه ای- و اسرائیل برای براندازی جمهوری اسلامی سخن می گویند، بسیار بیش از شاه می ترسند.
سیاست ریچارد نیکسون و جرالد فورد، دو رئیس جمهور آمریکا در دهه ۱۹۷۰، این بود که محمد رضا شاه به عنوان "ژاندارم" منطقه خلیج فارس به غیر از سلاح اتمی، هر سلاحی که خواست به او بفرشند. اما جمهوری اسلامی تحریم تسلیحاتی است. نیروی هوایی جمهوری اسلامی از نظر جنگنده و سلاح های تهاجمی، حتی به پای قطر نمی رسد، چه رسد به عربستان سعودی، امارات متحده، اسرائیل و غیره. حتی از فروش سلاح های دفاعی به ایران ممانعت به عمل می آورند. نیروی دریایی جمهوری اسلامی هم در همین وضعیت قرار دارد. اتکای اصلی نیروی نظامی ایران به نیروی زمینی است. در این مورد اگرجه از نظر تعداد نفرات دارای برتری است، اما از نظر تجهیزات، فاقد تجهیزات مدرن کشورهای رقیب منطقه است. تنها سلاح مقابله در برابر تجاوز نظامی خارجی، موشک هایی است که خودشان ساخته اند و اینک تمام فشارهای آمریکا، اروپا، اسرائیل و کشورهای عرب منطقه معطوف به نابودی آنها شده است.
جمهوری اسلامی کوشیده تا در رقابت قدرت منطقه ای، جای پای خود را در عراق، سوریه، لبنان، فلسطین، و...محکم سازد. ایران، روسیه و حزب الله نقش اصلی را در جلوگیری از سقوط دولت سوریه داشتند و بازپس گیری بخش های وسیعی از خاک سوریه، با کمک این سه ممکن شد. حمایت رهبری جمهوری اسلامی از بحرین و یمن هم قابل انکار نبوده و نیست.
دشمنی آمریکا، اسرائیل و کشورهای قدرتمند عرب منطقه با ایران، یکی از پیامدهای حضور ایران در منطقه است. آیا داشتن و ساختن این همه دشمن برای یک کشور، موجب تقویت قدرت اوست؟ آیا به سود منافع ملی کشور است؟ آیا در جنگ های فوق العاده مدرن کنونی می توان با صرف نیروی زمینی در برابر بمباران های هوایی و موشک های بالیستیک ایستادگی کرد؟
اسرائیل بازیگر پیروز منطقه
آن چه تاکنون- به ویژه در قرن ۲۱- در خاورمیانه رخ داده، همگی به نفع دولت دست راستی اسرائیل تمام شده است. وقتی کشورهای مسلمان با هم می جنگند و یکدیگر را نابود می سازند(مانند جنگ هشت ساله عراق و ایران)، یا آمریکا و متحدانش با تجاوز نظامی آنان را نابود می سازند(افغانستان، عراق، لیبی، سوریه، یمن، و...)، یا شورش هایی چون "بهار عربی" به آنها ضریه وارد می آورد، یا گروه های تروریستی- چون داعش، القاعده، الشباب، سپاه صحابه، جبهه نصرت، بوکوحرام، و...- آنان را نابود می سازند؛ اسرائیلی جنش برپا می کنند. اما ایران برای اسرائیل از همه مهمتر است و باید به سرنوشت سوریه دچار شود.
نتانیاهو همیشه به دنبال بمباران ایران بوده و هست. او حدود سه دهه است که از بمب اتمی ایران سخن می گوید. یعنی رهبران اسرائیل برای ایران سلاح اتمی می سازند تا آمریکا ایران را بمباران کند. به عنوان نمونه، جان کری، وزیر خارجه در دوره دوم ریاست جمهوری اوباما، در سخنانی در لندن درباره برنامه هسته‌ای ایران در ۱۰ نوامبر ۲۰۱۷ گفت:"نخست وزیر [بنیامین] نتانیاهو به پرزیدنت اوباما توصیه و اصرار می کرد که ایران را بمباران کند. هر رهبری که من در منطقه [خاورمیانه] ملاقات نمودم، [از جمله رئیس جمهور سابق مصر حسنی] مبارک به من گفت، شما [آمریکا] باید ایران را بمباران کنید. این تنها چیزی است که آنها [ایران] درک می کنند، و این تنها راهی است که شما می توانید مانع از ساختن بمب هسته‌ای توسط ایران شوید".
بنجامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل، در مجمع عمومی فدراسیون یهودیان شمال آمریکا در لس آنجلس در ۱۵ نوامبر ۲۰۱۷ گفت : "ایران قصد تقویت موضع نظامی خود را در سوریه دارد. آنها می خواهند حضور نظامی دریایی، زمینی و هوایی دائمی در این کشور داشته باشند و نیت علنی شان استفاده از سوریه به عنوان پایگاهی برای ویران کردن اسرائیل است. ما با این اقدام موافقت نمی کنیم. من خیلی روشن گفته ام اسرائیل برای متوقف کردن این روند، تلاش می کند. ما همگی باید باهم برای توقف تجاوزات ایران و تلاش این کشور برای دستیابی به سلاح هسته ای تلاش کنیم. اگر ما همه باهم باشیم به این اهداف دست می یابیم اما اگر ما مجبور باشیم به تنهایی در برابر این تحولات می ایستیم. ایران به سلاح هسته ای دست نمی یابد. این کشور ، سوریه را به پایگاهی نظامی علیه اسرائیل تبدیل نخواهد کرد. ایران به خاطر ایدئولوژی متعصبانه اش برای فتح جهان، قدرت فزاینده اش و تعهد بی وقفه برای نابودی اسرائیل و تجاوزات تغییر ناپذیرش، کشوری خطرناک است. ایران مناقشه را در سراسر خاورمیانه در یمن، عراق، سوریه و لبنان گسترش داده است. ما در درک تهدید ایران در خاورمیانه تنها نیستیم. کشورهای عربی مهم از جمله عربستان سعودی نیز اوضاع را دقیقا همین گونه می بینند. آنها حق دارند".
آشوب و نابودی کشورهای مسلمان خاورمیانه (لبنان، عراق، لیبی، یمن، سوریه، و...) به سود منافع اسرائیل است. مایکل اورن، سفیر سابق اسرائیل در آمریکا و معاون وزیر در دفتر نخست وزیر، در ۱۶ نوامبر ۲۰۱۷ در مصاحبه با وال استریت ژورنال، به پیامدهای تحولات و ناآرامی‌های ناشی از "بهار عربی" برای اسرائیل پرداخت و گفت: "وضعیت و جایگاه اسرائیل در جهان بیشتر از هر زمان دیگری در تاریخ موجودیت‌مان [تاسیس اسرائیل] ، بهتر است...ما باید روی این فرض عمل و اقدام کنیم که حزب‌الله و ایران در حال تقویت توانمندی‌هایشان هستند تا یک روزی آنها را علیه ما استفاده کنند. آنها دارند همه این توانمندی‌هایشان را برای استفاده علیه ما نگه می دارند...یکی از بزرگترین تراژدی‌ها درباره ائتلاف بین‌المللی علیه داعش آن بود که به صورت دوفاکتو و عملا، ایران، روسیه، [بشار] اسد و آمریکا را در یک جبهه و صف [مشترک] قرار داد و وضعیتی را پدید آورد که در نهایت به نفع اسد و ایرانی‌ها شد. ما باید با عواقب این موضوع، خواه ناخواسته بوده باشد یا نبوده باشد، گلاویز شویم".
رهبران اسرائیل مدتهاست به صراحت و شفافیت تمام از اتحاد با عربستان سعودی، امارات متحده، و دیگر کشورهای عربی علیه ایران سخن گفته و می گویند. صدها مقاله در دفاع از مقابله عربستان سعودی با ایران منتشر کرده اند. به عنوان نمونه، زوی باریل در هاآرتص ۱۵ نوامبر ۲۰۱۷ در مقاله "عربستان سعودی، دولت رویایی اسرائیل" نوشت که "هیچ کشور دیگری به جز آمریکا این چنین در تقابل با ایران قدم برنمی دارد. عربستان برای توقف نفوذ ایران، جنگی را با یمن آغاز کرد. ریاض به حماس هشدار داده روابطش با ایران را احیا نکند و حتی به واشنگتن فشار می آورد علیه تهدیدات ایران اقدامی انجام دهد. سعودی ها به امریکا هم فشار می آورند که ار کمای سیاسی خارج شود و علیه تهدید ایران عمل کند. به نظر می رسد که عربستان خشنود خواهد شد اگر اسرائیل به "محور سنی ها" بپیوندد...عربستان سعودی، رؤیای دولت یهودی است".
یووال اشتاینیتز، وزیر انرژی اسرائیل، در گفت وگو با گالِی زاهال، رادیوی ارتش اسرائیل، در ۱۹ نوامبر ۲۰۱۷ به پرسش‌ها در مورد دلایل مخفی کردن تماس‌های اسرائیل با عربستان سعودی پاسخ داد. او گفت که کشورش با "دولت‌های مسلمان و عرب بسیاری در تماس محرمانه بوده است". اسرائیل به خاطر این تماس‌ها شرمگین نیست بلکه این معمولاً طرف‌های مقابل هستند که خواهان محرمانه نگاه داشتن این مراودات هستند.او افزود که "از نظر ما این ارتباط‌ها مشکلی ندارد؛ اما زمانی که مناسبات متحول می شود، ما به خواسته طرف‌های مقابل برای نگاه داشتن تماس‌ها در پشت پرده احترام می گذاریم؛ چه عربستان سعودی باشد؛ چه کشورهای عرب و مسلمان دیگر" او گفت که اسرائیل از جمله می‌کوشد که مانع از تثبیت حضور نظامی ایران در سوریه شود و برای این هدف "از کمک کشورهای عرب برخوردار شده است".
غیاب نیروهای صلح طلب در خاورمیانه
خاورمیانه فاقد دولت های صلح طلب است. نیروهای اجتماعی صلح طلب هم نمود بارزی نداشته و ندارند. صدایی که به گوش می رسد رپ رپهٴ طبل جنگ است. در این رابطه نکات زیر قابل تأمل فراوان هستند:
یکم- آمریکای جنگ طلب: امیدوارم هیچ کس فراموش نکرده باشد که جیمی کارتر در ۲۴ آپریل ۲۰۱۲ در نشست برندگان جایزه صلح نوبل در شیکاگو گفت، آمریکا در ۶۰ سال گذشته تقریباً دائماً در حال جنگ بوده است که برخی از آن ها کاملاً غیر ضروری بوده اند. این تمایل به جنگ - که اینک معطوف به جنگ با ایران است- باید کنار گذاشته شود و به جای آن آمریکا رهبری صلح جهانی را به دست گیرد.
باراک اوباما با شعارهای ضد جنگ، بر موج جنبش ضد جنگ سوار شد و رئیس جمهور شد. اما او هم پس از دریافت جایزه صلح نوبل، به جنگ لیبی رفت و در جنگ های یمن و سوریه هم مشارکت داست.
موسسه واتسون وابسته به دانشگاه براون در تحقیق "پروژه بررسی هزینه‌های جنگی" نشان می دهد هزینه‌های لشگرکشی آمریکا به مناطق مختلف جهان از سال ۲۰۰۱ به این سو ۴.۳ تریلیون دلار شده است. دونالد ترامپ می گفت آمریکا برای دخالت نظامی ۶ تریلیون دلار در خاورمیانه به هدر داده است بدون این که هیچ دستاوردی داشته باشد.
اگر دولت آمریکا، ۴.۳ یا ۶ تریلیون دلار یاد شده را صرف توسعه علمی و فرهنگی و اقتصادی کشورها و مردم خاورمیانه می کرد، اینک خاورمیانه و مردمش در وضعیت کاملاً متفاوتی قرار داشتند.اگر چنین می کردند، آمریکا از نظر مشروعیت بین المللی اینک در چه جایگاهی قرار می گرفت؟ مدعای "استثنایی بودن آمریکا" در صلح و رفاه و توسعه تجلی می یافت، نه در جنگ طلبی.
آمریکا دارای بیش از۸۰۰ پایگاه نظامی در ۱۸۲ کشور- از ۱۹۳ کشور جهان-، با حضور بیش از ۲۷۷ هزار سرباز و افسر نظامی است.
دوم- منافع ملی : این مدعا بارها و بارها تکرار شده است که دولت ها در سطح بین المللی به دنبال "منافع ملی" کشورشان هستند. اما این مدعا تا حدود بسیاری نادرست است. آنان به دنبال "منافع" خویش اند، نه ملت شان. هدر دادن ۴.۳ تا ۶ تریلیون دلار در کشورهای افغانستان و عراق و لیبی و سوریه و یمن و پاکستان ، کشته شدن هزاران نظامی آمریکایی در این جنگ ها، و زخمی شدن شمار بسیار بیشتری از آن ها؛ چگونه به سود "منافع ملی" آمریکا بوده است؟ نظرسنجی ها نشان می دهند که اکثریت مردم آمریکا مخالف جنگ و مداخله نظامی در دیگر کشورها بوده و هستند. ملت آمریکا نه تنها هیچ منفعتی از این تجاوزها نصیبش نشد، بلکه، اولاً: مشروعیت جهانی آمریکا به شدت صدمه دید. ثانیاً: تروریسم به داخل آمریکا راه یافت.
به همین ترتیب، دیگر دولت ها- از جمله ایران، عربستان سعودی، ترکیه، روسیه- هم به دنبال "منافع ملی" کشورشان نبوده اند. این مدعا را به دو گونه می توان ارائه کرد. الف- دولت ها به دنبال "منافع ملی" کشورشان بوده اند، اما در عمل همه محاسباتشان نادرست درآمده و مردمشان منفعتی نبرده اند. ب- دولت ها به دنبال منافع خویش بوده و هستند، نه "منافع ملی".
در آمریکا همه روزه شاهد کشتن افراد به وسیله سلاح های خودکار بوده و هستیم. جمهوری خواهان صد در صد مخالف تصویب هرگونه محدودیتی بر فروش سلاح های جنگی و یا خریداران بوده و هستند. به تعبیری، خرید سلاح در آمریکا ساده تر از گرفتن گواهینامه رانندگی است.
ترامپ پس از کشتار ۲۶ نفر توسط نظامی سابق نیروی هوایی آمریکا در مراسم نیایش کلیسا،ارتباط این جنایت با آزادی فروش سلاح را رد کرد و در ۶ نوامبر ۲۰۱۷ گفت:"من فکر می کنم که مسأله اینجا سلامت روانی است. چیزی که من می گویم براساس گزارش های اولیه است و این شخص دارای مسائل و مشکلات بسیار در یک مدت طولانی بوده است. ما مسأئل بهداشت روانی در کشورمان زیاد داریم. همان طور که کشورهای دیگر هم دارند. ولی این موضوع به [آزادی فروش و خرید] اسلحه مربوط نیست. ما می توانیم این را بحث کنیم، ولی الان یک کمی زود است".
وقتی در داخل کشورشان- به خاطر منافع کمپانی های اسلحه سازی- به مردم خودشان رحم نمی کنند، در سطح جهانی خادم "منافع ملی" کشورشان خواهند بود یا کمپانی های اسلحه سازی؟ جمهوری خواهان و ترامپ با کاستن از بودجه های تأمین اجتماعی ، بودجه نظامی را به ۷۰۰ میلیارد دلار افزایش دادند.
عملکرد عربستان سعودی و جمهوری اسلامی بیشتر با گونه دوم مدعا سازگار است. وقتی دموکراسی های توسعه یافته غربی آن گونه عمل می کنند، از دیکتاتوری های توسعه نیافته خاورمیانه چه انتظاری می توان داشت؟
دونالد ترامپ برخلاف توافق هسته ای که آمریکا مجاز به ایجاد مانع در برابر صادرات نفت ایران نیست، با صدور بیانیه ای اعلام کرد که توان کاهش فروش نفت ایران ( تحریم نفتی) وجود دارد. او در ۱۶ نوامبر ۲۰۱۷ نوشت:"به موجب اختیارات محول شده به اینجانب در قانون اساسی و قوانین ایالات متحده به عنوان رئیس جمهور، من بعد از بررسی دقیق گزارش‌های ارائه شده به کنگره توسط اداره اطلاعات انرژی، از جمله گزارش مورخ ۱۲ سپتامبر ۲۰۱۷ و سایر عوامل مربوطه نظیر وضعیت اقتصاد جهان، افزایش عرضه نفت توسط برخی کشورها، سطح ظرفیت اضافی تولید نفت و در دسترس بودن ذخائر راهبردی آمریکا، طبق بند ۱۲۴۵ (د) (۴) (ب) و (ج) قانون اختیارات دفاعی مالی سال مالی ۲۰۱۲ همگام با تصمیم‌های قبلی‌ام اعلام می کنم که میزان عرضه نفت و فرآورده‌های نفتی از کشورهای غیر از ایران به اندازه‌ای هست که بتوان حجم خریداری نفت و محصولات نفتی از ایران توسط موسسات مالی خارجی یا به واسطه آنها را به نحو محسوس کاهش داد. من کماکان به نظارت بر اوضاع در این زمینه ادامه خواهم داد. وزیر خارجه آمریکا مجاز است که این تصمیم را در دفتر ثبت فدرال آمریکا منتشر کرده و به وی دستور داده می‌شود که این کار را انجام دهد".
سوم- جنگ نیازمند موجه سازی است، نه صلح: صلح طلبی التزام فعالانه به عدم خشونت و جنگ ستیزی است. به گفته مایکل فاکس، فیلسوف آمریکایی/کانادایی : "شیوه صلح آمیز زندگی چنان است که عدم خشونت نسبت به خود و دیگران را در بر می گیرد و راهنمای آن تعاون، احترام متقابل، حل خلاقانه مسائل، مذاکره در باب اختلاف ها و تفاوت ها، و مراقبت یا شفقت است"( ص ۲۰۲).
جنگ ناعادلانه و غیر اخلاقی است. شروع هر جنگی جنایت است. "جنگ تهاجمی عادلانه و حقوق بشری" وجود ندارد. برای این که در دوران جدید، جنگ ها به شدت مدرن و تکنولوژیک شده اند و از طریق بمباران های هوایی و موشک های دوربرد به کشتار جمعی غیر نظامیان منتهی می شوند. این سلاح ها قادر نیستند به نحو مطمئنی میان نظامیان و غیر نظامیان تمایز بنهند. جنگ ها جان بی گناهان را می گیرند. به تجربه جنگ های قرن بیست و یکم بنگرید. در افغانستان، عراق، لیبی، سوریه، یمن، لبنان، و...صدها هزار غیر نظامی کشته شده اند. چندین برابر زخمی شده اند و میلیون ها نفر آواره شده اند. در جنگ نیابتی سوریه ۳۰۰ تا ۴۰۰ هزار نفر توسط همه دولت ها و گروه های دخیل کشته شده اند. چندین برابر آن زخمی شده اند. یک سوم جمعیت سوریه آواره شده اند. یونیسف در ۱۱ نوامبر ۲۰۱۷ اعلام کرد که در اثر این جنگ، یک میلیون کودک سوری یتیم شده اند و هر دو یا یکی از والدین خود را از دست داده اند.
صلح طلبان با هر جنگی حداقل از موضع شک گرایانه می نگرند. دولت ها با تبلیغات مردم را برای جنگ فریب می دهند و به آن ها دروغ می گویند. مردم می بایست همچون صلح گرایان اصل را بر عدم اعتماد گذاشته و فرض کنند که حکومت حقیقت را به آن ها نمی گوید. دستکاری اطلاعات به منظور تحریک مردم به جنگ، تجربه بشری از رفتار نظام های دموکراتیک و غیر دموکراتیک است. بدین ترتیب، بار اثبات ضرورت جنگ- به دلیل اعمال خطرناک بالفعل دشمن- با حکومت است. به تعبیر دیگر، مطابق "صلح گرایی در بادی نظر" (prima facie pacifism) جنگ ها نادرست و ناموجه اند ، مگر آن که به طور استثنایی در مواردی قاطعانه اثبات شود که شر جنگ ضروری است. پس بار اثبات ضرورت توسل به شر (جنگ) بر دوش حکومت های مدافع جنگ است.
صلح طلبان به دنبال خیر همگانی و بازسازی به سود همه هستند. به گفته جوزف ج. فایی :"قائلان به صلح گرایی دگرسازانه بر وحدت معنوی تمام مردم تأکید می کنند...آنان نه فقط در پی امحای جنگ اند، بلکه علاوه بر آن، به دنبال خلق سامان اقتصادی، سیاسی و حقوقی بین المللی ای هستند که حقوق کل نوع بشر را ارتقا می بخشد"( ص ۳۹۳ ).
رویکرد پیامدگرایانه هم موید صلح طلبی است. جنگ ها دولت ها را به نظامی گری، توسعه طلبی، رقابت های تسلیحاتی، هدر دادن پول و انرژی، و خشونت سوق می دهند. در جنگ های مدرن از سلاح های کشتار جمعی استفاده می شود که ممکن است به انهدام بالقوه کامل منتهی شود(بمباران اتمی ژاپن توسط آمریکا در جنگ جهانی دوم یک نمونه است). جنگ نقض حقوق بشر از طریق گرفتن جان آدمیان است. به گفته تامس نیگل، جنگ خشونتی انسانیت زداست که آدمیان را گرفتار "کشتار فله ای" می سازد و این امر اهانت به شأن انسان هاست.
چهارم- جنگ منطقه ای با ایران: سعودی ها از شکست های منطقه ای درس نیاموخته اند. برای گذار از شکست ها، به جای قطع جنگ، مذاکره و صلح، خیال باطل می کنند که از طریق به راه انداختن جنگ منطقه ای می توانند به پیروزی دست یابند. برای دولت راست افراطی اسرائیل، نابودی کشورهای مسلمان توسط یکدیگر در جنگ های بی پایان مطلوب است. سعودی ها گمان می کنند که قادرند اسرائیل و آمریکا را به سراغ ایران و متحدانش بفرستند. اما شاید ندانند که برای دونالد ترامپ و حامیانش، ذخایر ارزی حدود ۵۰۰ میلیارد دلاری عربستان مهم است که باید هزینه شود.
ایران به هیچ بهانه ای نباید وارد هیچ جنگی شود. حسن روحانی اگر فقط و فقط بتواند مانع ورود ایران به جنگ شود و روابط با کشورهای غربی و منطقه را بهبود بخشد، همین برای او کافی است تا مورد احترام قرار گیرد. اما با محدودیت های نظام فقیه سالار جمهوری اسلامی و قوه مجریه فاقد کارآیی ، چه انتظاری می توان از او داشت؟ مگر با شعارهای "مرگ بر آمریکا" و "مرگ بر اسرائیل" و فضای تنش آلود و جنگی ، سرمایه گذاری صدها میلیارد دلاری خارجی و انتقال تکنولوژی مدرن به ایران صورت خواهد گرفت؟
رژیم های منطقه باید بفهمند که راهی جز در کنار هم زندگی کردن ندارند. کثرت را باید به رسمیت شناخت و از حقوق همگان دفاع کرد. روابط قدرت باید تغییر کند و عدالت به مثابه رفع تبعیض و برابری محور قرار گیرد. به جای به راه انداختن جنگ و مسابقه تسلیحاتی، باید توافق صلحی با تضمین شورای امنیت سازمان ملل شکل گیرد که امنیت همه کشورهای منطقه را تأمین سازد. خطر جنگ جدی است و یک حرکت اشتباه از سوی هر یک از طرفین می تواند کل منطقه را به آتش بکشاند.
آدرس کانال تلگرام اکبر گنجی: https://telegram.me/ganji_akbar