برگردان: هامون نیشابوری
تری پینکار
این روزها تاریخ، یا دست‌کم مطالعه‌ی آن، حال و روز خوبی ندارد. تقریباً همه موافق‌اند که دانستن آن مهم است اما در ایالات متحده، به جز در مدارسِ بسیار برجسته، مطالعه‌ی تاریخ رو به افول است. ظاهراً نسل ما در این شکاکیت با هگل (1770-1831)، فیسلوف آلمانی، همداستان است که تنها درسی که تاریخ به ما می‌آموزد این است که هیچ‌گاه کسی از تاریخی چیزی نیاموخته است. حال همواره در حال نو شدن است و آینده نامعلوم، در نتیجه بسیاری با این گفته‌ی هنری فورد، بازرگان آمریکایی، در سال 1921 همدل‌اند که تاریخ تقریباً حرف مفت است. با این حال، هگل استدلال می‌کرد که هر چند همواره با امور ظاهراً بی‌سابقه مواجه‌ایم اما تاریخ واقعاً سرنخ‌هایی درباره‌ی غایات نهایی‌مان در اختیار ما می‌گذارد.
دکتر حفیظ شریعتی
هزاره‌های نیک‌پی در بغلان دهنۀ غوری، دوشی، پلخمری، تاله‌وبرفک و بین خان‌آباد و قندوز در دشت نیک‌پی زندگی می‌کنند.
نيک‌پی
یکی از دودمان‌های نام‌آور هزاره‌ها «نپکی‌ها» است که شکست سختی را در یک آزمون بزرگ متحمل شدند و اکنون در بیش از یک‌‌هزاروچهار صد سال آتی تاوان آن را می‌پردازند. این طایفه یکی از داغدیده‌ترین طوایف در تاریخ افغانستان‌اند که روزگاری بر اوج عزت و سرافرازی در شمال و جنوب هندوکش حکومت می‌کردند و حالا این دودمان فراموش شده‌اند و در شمال هندوکش به خاطر حفاظت از گزند حوادث در دره‌های دشوارگذار درۀ شکاری و حوالی آن پناه برده‌اند و شايد به خاطر همان طعم تلخ شکست، راه ستيزه‌جوترين شعبۀ اسلامی (شيعۀ اسماعيليه) را برگزيده‌اند.
دکتر حفیظ شریعتی
طایفۀ اَبَکَه
طایفۀ اَبَکَه بیش‌تر در السوالی بنو بغلان زندگی می‌کنند. محل زیست این مردم بعد از خنجان، از درۀ باجگاه شروع می‌شود و به درۀ کلان باجگاه می‌رسد که بیش‌ترشان هزاره‌اند و به پنج هزار خانوار می‌رسند.
سیه‌چو مزار، درقلات، یوچ، شاکش، اسپیچ، سنجتک، چیله، نوآباد، جنگل درغنی، داوتی، کشناباد، قزمرق، فیج، کفترخانه، سرباغان، موشی، بنو، قریه‌هایی‌اند که طایفۀ ابکه در آن‌ها زندگی می‌کنند. ابکه‌ها به این باورند که آنان از پشتۀ قندهار در اثر کوچ‌های اجباری به این دیار آمده‌اند. اکنون نیز طایفۀ ابکه به‌نام پشتون در قندهار زندگی می‌کنند.
دکتر حفیظ شریعتی
هزاره‌های السوالی دهنۀ غوری بغلان شامل طایفه‌های گدری السوالی جلگه می‌شوند که در روستاهای کمپیرک، سرخک، چرم‌آب، بیخ، گردی، حویلی، تندره، سیدآباد و... ساکنند. همین‌طور هزاره‌های دای‌میرک که در دهنۀ‌غوری زندگی می‌کنند و در گذشته رهبری آن‌ها را صمدعلی خان ازباشی که به‌نام پادشاه قطغن یاد می‌شد، داشت. ایشان در تعیین سرنوشت مردم نقش اساسی داشت که از جمله تعیینات والی‌های زمان ظاهر شاه با اجازۀ ایشان بود و عکس ایشان در دروازۀ تورخم با ظاهرشاه نصب شده بود. هزاره‌های دهنۀ غوری چهار دسته‌اند؛ اما بزرگ‌ترین آن‌ها دای‌میرک، ایماق جمشیدی، علی‌جم، قه‌غی، نیمان، لرخوی، ده‌مرده، بهبود، گاوی، قره‌لوغ، اورتبلاقی لرخابی، فراق و یام‌چی‌اند. همین‌طور هزاره‌های شاخۀ ساکه، قوزی و دای‌میرک در السوالی جلگه زندگی می‌کنند که بیش‌تر آنان از طایفۀ گردی شاخۀ دای‌میرک‌اند.
دکتر حفیظ شریعتی
در درۀ شاشان، قریۀ چگن و سرخ‌بریو در حدود شش‌صد خانوار، در کوتل‌مرغ در حدود سیصد خانوار هزارۀ کرم‌علی، در ساکه حدود صد فامیل و در کوه‌بند (شش‌بند و اطراف آن) حدود هزار خانوار هزارۀ قوزی و دای‌میرک زندگی می‌کنند.
قریه‌های السوالی ده‌صلاح
ارزنگان، در این قریه بیش‌تر تاجیک‌ها و ایماق‌های هزاره زندگی می‌کنند؛ اما هفت هشت خانواده از مردم هزاره نیز در این دهکده سکونت دارند.
صیادها، این قریه‌ها تاجیک‌نشین است؛ اما چهل‌وهشت خانه هزارۀ کندی و سی‌وسه خانه هزارۀ قوزی در این قریه‌ها زندگی می‌کنند که کلان‌شان ارباب عبدی احمد و حاجی نورعلی بای است.