دکتر حفیظ شریعتی
هزاره‌های السوالی دهنۀ غوری بغلان شامل طایفه‌های گدری السوالی جلگه می‌شوند که در روستاهای کمپیرک، سرخک، چرم‌آب، بیخ، گردی، حویلی، تندره، سیدآباد و... ساکنند. همین‌طور هزاره‌های دای‌میرک که در دهنۀ‌غوری زندگی می‌کنند و در گذشته رهبری آن‌ها را صمدعلی خان ازباشی که به‌نام پادشاه قطغن یاد می‌شد، داشت. ایشان در تعیین سرنوشت مردم نقش اساسی داشت که از جمله تعیینات والی‌های زمان ظاهر شاه با اجازۀ ایشان بود و عکس ایشان در دروازۀ تورخم با ظاهرشاه نصب شده بود. هزاره‌های دهنۀ غوری چهار دسته‌اند؛ اما بزرگ‌ترین آن‌ها دای‌میرک، ایماق جمشیدی، علی‌جم، قه‌غی، نیمان، لرخوی، ده‌مرده، بهبود، گاوی، قره‌لوغ، اورتبلاقی لرخابی، فراق و یام‌چی‌اند. همین‌طور هزاره‌های شاخۀ ساکه، قوزی و دای‌میرک در السوالی جلگه زندگی می‌کنند که بیش‌تر آنان از طایفۀ گردی شاخۀ دای‌میرک‌اند.
دکتر حفیظ شریعتی
در درۀ شاشان، قریۀ چگن و سرخ‌بریو در حدود شش‌صد خانوار، در کوتل‌مرغ در حدود سیصد خانوار هزارۀ کرم‌علی، در ساکه حدود صد فامیل و در کوه‌بند (شش‌بند و اطراف آن) حدود هزار خانوار هزارۀ قوزی و دای‌میرک زندگی می‌کنند.
قریه‌های السوالی ده‌صلاح
ارزنگان، در این قریه بیش‌تر تاجیک‌ها و ایماق‌های هزاره زندگی می‌کنند؛ اما هفت هشت خانواده از مردم هزاره نیز در این دهکده سکونت دارند.
صیادها، این قریه‌ها تاجیک‌نشین است؛ اما چهل‌وهشت خانه هزارۀ کندی و سی‌وسه خانه هزارۀ قوزی در این قریه‌ها زندگی می‌کنند که کلان‌شان ارباب عبدی احمد و حاجی نورعلی بای است.
محمد مرادی
گوهرشاد، نامی آشنا در خراسان‌زمین است. همان خانمی که دو مسجد بی‌نظیر را در مشهد و هرات از خود به یادگار گذاشت. گوهرشاد خاتون که به «ملکه گوهرشاد آغا» و «گوهرشاد بیگم» نیز شناخته می‌شود، عروس امیر «تیمورلنگ» و همسر «شاهرخ» بود.
دکتر حفیظ شریعتی
بورکه یا برکه در سفرنامۀ جغرافیایی و تاریخی محمد ابن حوقل و کتاب المسالک‌والممالک اصطخری (روا یا روب) آمده است. بورکۀ کنونی دو شهر دارد؛ شهرنو فلول و شهر بورکه که از شمال به اشکمش، از شرق به خوست، گذرگاه نور و جلگه از غرب به علی‌آباد و بغلان مرکزی و در جنوب به نهرین می‌رسد. (۸۷۷ کیلومتر مربع) مساحت دارد. جمعیت آن در ۲۰۱۱ میلادی در حدود (۳۹۱۱۸ نفر) بوده است که در نودوپنج قریه زندگی می‌کنند و این نودوپنج قریه در پنج حوزه به نام شرشر، فلول، تنگی مرچ، مرکز شهر بورکه و چولات تقسیم شده است. در حدود سی درصد از جمعیت السوالی برکه را هزاره‌های اهل‌سنت تشکیل می‌دهد که همه از طایفۀ گاوی‌اند. این هزاره‌ها در قریه‌های سای‌هزاره، شرشر، گاومرد و... زندگی می‌کنند. از بزرگان این مردم می‌توان از مولانا محمد امیر، مولوی شیخ عبدالرحیم، مولوی عبدالجلیل و مولوی عبدالوکیل نام برد.
پروین ولی‌زاده
وضعیت سیاسی: تیرین‌کوت در زمان نادرشاه افشارا از دست هزاره‌ها خارج شد و به پشتون‌ها داده شد. هزاره‌های آن منطقه از فرمان نادرشاه برای رفتن به هند و یا تأمین مالی و دیگر تدارکات سپاه خودداری و شورش کرده بودند(احسانی، ۱۳۹۶). چوره و گیزاب مربوط هزاره‌ها بود که در زمان عبدالرحمن‌خان از دست هزاره‌ها خارج شد. البته در گیزاب بعد‌ها طوایف خَلَج و تعدادی از هزاره‌ها دوباره زمین خریدند و اکنون (۱۳۹۶ش) حدود ۲۰۰۰ خانوار هزاره و خلج در آنجا زندگی می‌کنند(احسانی، ۱۳۹۶).